Η τεχνητή νοημοσύνη έφερε την επανάσταση στην έγκαιρη διάγνωση του μελανώματος

— Ο καρκίνος του δέρματος παρουσιάζει αύξηση τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας. Πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε και να τη μειώσουμε;
Πράγματι, ο καρκίνος του δέρματος τελευταία παρουσιάζει αυξημένο επιπολασμό στη χώρα μας. Ειδικά στο μελάνωμα, που είναι η τρίτη συχνότερη μορφή καρκίνου του δέρματος, η επίπτωση αυξάνει, αλλά με τάση να σταθεροποιηθεί, ενώ η θνητότητα είναι σταθερή και με τάση να μειωθεί. Ο καλύτερος τρόπος για να περιορίσουμε την αυξητική τάση είναι η σωστή πρόληψη και η πολύπλευρη ενημέρωση του πληθυσμού για τους κινδύνους που σχετίζονται με τον καρκίνο του δέρματος.

— Τι πρέπει να γνωρίζουμε για το μελάνωμα, καθώς είναι από τους ελάχιστους καρκίνους που είναι ορατοί διά γυμνού οφθαλμού και αυτό συμβάλλει σημαντικά στην έγκαιρη διάγνωση και στην πρόληψη;
Ο καρκίνος του δέρματος, το γνωστό μελάνωμα, συνήθως εμφανίζεται ως μια καφέ-μαύρη σκουρόχρωμη κηλίδα ή ως οζίδιο με ακανόνιστο περίγραμμα και πιθανές εξελκώσεις. Η θέση εντόπισης μπορεί να ποικίλλει, συχνά είναι η ράχη στους άνδρες και οι κνήμες στις γυναίκες. Να αναφέρουμε πως δεν είναι όλα τα μελανώματα μελαγχρωματικά. Υπάρχουν και αυτά που δεν έχουν χρώμα, τα λεγόμενα αμελανωτικά, που συνήθως έχουν πιο κακή πρόγνωση. Η αυτοεξέταση είναι πολύ σημαντική και μπορεί να οδηγήσει σε πρώιμη διάγνωση κακοήθειας.

Η επίσκεψη στο δερματολογικό ιατρείο για έλεγχο των σπίλων καλό είναι να γίνεται μία φορά τον χρόνο για τον γενικό πληθυσμό, δηλαδή σε προληπτικό πλαίσιο.

— Η εμφάνιση μελανώματος συνδέεται στενά με τους υπάρχοντες σπίλους στο σώμα;
Η αντίληψη ότι το μελάνωμα συνδέεται πάντα με προϋπάρχοντες σπίλους δεν ισχύει, καθώς περίπου το 75% του μελανώματος εμφανίζεται de novo και δεν σχετίζεται καθόλου με κάποιον παλιό σπίλο στο σώμα ή στο πρόσωπο του ασθενούς. Αυτό το στοιχείο είναι πολύ σημαντικό να το γνωρίζουμε ώστε να εξετάζουμε προσεκτικά κάθε νέο σπίλο που εμφανίζεται στην ενήλικη ζωή ενός ατόμου και εξαλλάσσεται ταχέως.

— Πότε δεν αρκεί η αυτοεξέταση, πότε χρειαζόμαστε κλινική εξέταση και πότε μπορεί να χρειαστούμε ψηφιακή χαρτογράφηση;
Όπως είπαμε, η αυτοεξέταση είναι ένας πρώτος έλεγχος που μπορεί κανείς να κάνει καθημερινά στο σπίτι του. Παρ’ όλα αυτά, δεν υποκαθιστά τον απαραίτητο δερματολογικό έλεγχο που γίνεται στο ιατρείο με τη βοήθεια του δερματοσκοπίου από τον έμπειρο κλινικό δερματολόγο. Για άτομα που ανήκουν σε ομάδες κινδύνου, δηλαδή με ανοιχτό φωτότυπο, σύνδρομο δυσπλαστικών σπίλων, ιστορικό κακοήθειας σε ατομικό ή οικογενειακό επίπεδο, καλό είναι η δερματοσκόπηση να συμπληρώνεται με την εξέταση της χαρτογράφησης, η οποία επιτρέπει τη φωτογράφιση και επιπλέον την καταγραφή όλων των ύποπτων σπίλων με δυνατότητα σύγκρισης και επανεκτίμησης στο μέλλον. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στο νοσοκομείο μας, στο Ερρίκος Ντυνάν, διαθέτουμε ένα από τα πιο σύγχρονα και αξιόπιστα μηχανήματα χαρτογράφησης σπίλων.

— Ο έλεγχος των σπίλων από εμάς τους ίδιους και τον γιατρό αρκεί να γίνεται μία φορά τον χρόνο;
Η επίσκεψη στο δερματολογικό ιατρείο για έλεγχο των σπίλων καλό είναι να γίνεται μία φορά τον χρόνο για τον γενικό πληθυσμό, δηλαδή σε προληπτικό πλαίσιο. Αν όμως υπάρχουν παράγοντες κινδύνου, θα πρέπει ο δερματολόγος να ορίσει πιο τακτικά ραντεβού, ενδεχομένως και κάθε τρεις μήνες, ώστε να μη διαφύγει κάτι την προσοχή μας.

— Ποιες θεραπευτικές εξελίξεις έχουμε στο μελάνωμα που αλλάζουν το τοπίο στη διαχείριση ενός καρκίνου ο οποίος για χρόνια παρέμενε από τους πιο «δύσκολους»;
Πλέον είμαστε στην ευχάριστη θέση να μιλάμε για υψηλά ποσοστά ευαισθησίας στην πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του δέρματος και αυτό οφείλεται στην εξέλιξη της τεχνολογίας και στην καινοτομία των μηχανημάτων χαρτογράφησης σπίλων με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης. Πρόκειται για ένα μεγάλο επίτευγμα της ιατρικής και κατ’ επέκταση της ειδικότητάς μας, καθώς η ολική απεικόνιση, το «σκανάρισμα» του ανθρώπινου σώματος και ο αλγόριθμος της τεχνητής νοημοσύνης, ο οποίος το συγκρίνει με χιλιάδες ή εκατομμύρια άλλες εικόνες και δεδομένα αναφορικά με τους σπίλους και τις δερματικές βλάβες, μας γεμίζει αισιοδοξία ότι θα έχουμε εξετάσεις με υψηλή ακρίβεια, διαγνωστική εγκυρότητα, πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση του μελανώματος και του καρκίνου του δέρματος.

— Τι περιλαμβάνει η θεραπευτική φαρέτρα για το μεταστατικό μελάνωμα;
Παρά τα χαμηλά ποσοστά του προχωρημένου μελανώματος με απομακρυσμένες μεταστάσεις, ως κλινικοί δερματολόγοι καλούμαστε να αντιμετωπίζουμε και τέτοιες δυσάρεστες περιπτώσεις. Οι συνήθεις θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν την ανοσοθεραπεία καθώς και βιολογικούς παράγοντες που χορηγούνται σε πλαίσιο ενδονοσοκομειακής νοσηλείας. Κάποιες φορές είναι πιθανό να συνδυαστούν με πρωτόκολλο χημειοθεραπείας, γεγονός που εξαρτάται από τη φύση, την κάθετη ανάπτυξη και το στάδιο του μελανώματος.

— Πώς διαμορφώνεται πλέον η πρόοδος στην πρόγνωση του ασθενούς χάρη στις νέες θεραπείες αλλά και στον πολύ σύγχρονο ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό που έχει συμβάλει στην εξέλιξη της έγκαιρης διάγνωσης;
Ο σύγχρονος ιατροτεχνολογικός εξοπλισμός αποτελεί σημαντική εξέλιξη στον τομέα της πρόληψης, καθώς συμβάλλει στην πρώιμη διάγνωση του κακοήθους καρκίνου του δέρματος σε αρχικά στάδια, γεγονός που καθιστά το μελάνωμα πιο εύκολα θεραπεύσιμο και ενδεχομένως ιάσιμο. Αυτό αποτελεί τεράστια πρόοδο στα δεδομένα της δερματολογίας, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι πριν από μερικά χρόνια πολλοί ασθενείς έχαναν τη ζωή τους εξαιτίας μιας «κακοήθους ελιάς».

— Ο κίνδυνος για την εμφάνιση μελανώματος σχετίζεται και με τον τρόπο ζωής. Τι θα συμβουλεύατε τους αναγνώστες μας ώστε να τον αποσοβήσουν όσο περνά απ’ το χέρι τους;
Στους εξωγενείς παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη μελανώματος συγκαταλέγεται και ο σύγχρονος τρόπος ζωής. Δηλαδή, εκτός από τον συνολικό αριθμό σπίλων, τα ηλιακά εγκαύματα σε νεαρή ηλικία και την ύπαρξη ανοσοκατασταλτικών παραγόντων, σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση καρκίνου του δέρματος παίζει η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, η χρήση τεχνητών μέσων μαυρίσματος, η ελλιπής χρήση αντηλιακής προστασίας, ακόμα και η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ.

— Τι πρέπει να γνωρίζουν όσοι έχουν βεβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό μελανώματος; Από πότε πρέπει να ξεκινάνε τον προληπτικό έλεγχο και τι παραπάνω πρέπει να κάνουν σε βάθος χρόνου;
Η ύπαρξη περιστατικού με μελάνωμα στο οικογενειακό περιβάλλον αποτελεί σοβαρό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση μελανώματος στην ενήλικη ζωή ενός ατόμου. Οπότε πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένο όσον αφορά τον έλεγχο του δέρματός του και να φροντίζει να επισκέπτεται τακτικά τον δερματολόγο του για ενδελεχή έλεγχο των σπίλων του. Αν και τα ποσοστά μελανώματος στην παιδική ηλικία είναι πολύ χαμηλά, δεν υπάρχει ιδανική ηλικία για να ξεκινήσει κανείς τον τακτικό δερματολογικό έλεγχο. Η ύπαρξη συγγενών σπίλων πλέον του οικογενειακού ιστορικού, οποιαδήποτε νέα βλάβη παρουσιάζει αλλαγή σε μέγεθος, χρώμα ή οποιαδήποτε άλλη ατυπία θα πρέπει να εξετάζεται έγκαιρα.

Ο Αθανάσιος Ι. Παυλίδης είναι MD, MSc, δερματολόγος – αφροδισιολόγος, αναπληρωτής διευθυντής της Δερματολογικής Κλινικής «Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center».