Η Δήμητρα είναι κειμενογράφος και σεναριογράφος, ασχολείται με την επικοινωνία, το θέατρο και τη μουσική. Μένει σε μια μονοκατοικία κάπου στο κέντρο της πόλης. Μέχρι τον Νοέμβρη ζούσε με τις δύο γάτες της και τα φυτά της, μέχρι που ήρθαν οι μέλισσες. «Μεγάλωσα στον Κολωνό, είμαι δηλαδή παιδί της πόλης, αλλά πάντα αναζητούσα τη φύση και ως παιδί την έβρισκα στο μπαλκόνι του πατρικού μου, όπου η μαμά μου είχε άπειρα λουλούδια, και φανταζόμουν ότι είχα φυτώριο».
Μεγαλώνοντας και μετακομίζοντας στα Πετράλωνα, αξιοποίησε την ταράτσα του σπιτιού αρχικά με καλλωπιστικά φυτά και αργότερα με λαχανικά: από τοματιές, αγγουριές και πιπεριές το καλοκαίρι, μέχρι μπρόκολο, κέιλ και καρότα τον χειμώνα − ό,τι της αρέσει να τρώει. «Το φοβερό για όποιον ασχολείται με την κηπουρική είναι ότι αναγκαστικά ακολουθείς τις εποχές για τη σπορά, τη μεταφύτευση, τη λίπανση, το κλάδεμα, και έτσι αποκτάς μια βιωματική επαφή με τη φύση και με τον εαυτό σου, έρχεσαι περισσότερο στο κέντρο σου». Για εκείνη η κηπουρική λειτουργεί ψυχοθεραπευτικά. Η ταράτσα της είναι ένας συνδυασμός βιολογικού βοτανόκηπου και μποστανιού, με πάνω από 80 είδη λουλουδιών και φυτών.
«Οι μέλισσες είναι συλλογικά όντα, ό,τι κάνουν είναι για το καλό της κυψέλης, δουλεύουν για έναν κοινό ιερό σκοπό, καταλαβαίνεις τη διάθεσή τους, αν δυσκολεύονται ή αν χρειάζονται κάτι».
Τον Νοέμβρη του 2022, ανεβαίνοντας στην ταράτσα για να προετοιμάσει τα φυτά για μια επικείμενη κακοκαιρία, εντόπισε κάτω από ένα τραπέζι ένα μικρό σμήνος μέλισσες. Δεν είχε ιδέα από πού ήρθε, ήξερε ότι η «σμηνουργία» είναι μια φυσική συμπεριφορά των μελισσών όταν θέλουν να πολλαπλασιαστούν, οπότε μαζί με τη βασίλισσα εγκαταλείπουν την αρχική τους κυψέλη και εγκαθίστανται κάπου αλλού. Το νέο σπίτι αυτών των μελισσών ήταν η κατάφυτη ταράτσα της Δήμητρας.
«Όταν είδα τις μέλισσες, τρελάθηκα. Σκέφτηκα ότι πρέπει να τις προστατεύσω, έτσι ταμπούρωσα το σημείο με γλάστρες και φυτά, το έκανα σαν οχυρό για να μην περνάει νερό. Αυτό λειτούργησε μια χαρά προσωρινά, αλλά έπρεπε να τους δώσω ένα πιο weatherproof σπίτι. Μετά από δύο μέρες ήρθε ο φίλος μου ο Όθωνας του Mentis Beekeeping και με βοήθησε. Αρχικά μεταφέραμε τη βασίλισσα στην κυψέλη και έπειτα ακολούθησαν και οι υπόλοιπες.
Μέσα στον χειμώνα, ελλείψει ανθοφορίας, αναγκάστηκε να τις ταΐσει με μια ειδική ζαχαρόπαστα από τεύτλα, για να πάρουν τα πάνω τους. Δεν ήταν σίγουρο ότι θα βγάλουν τον χειμώνα γιατί το μελίσσι ήταν πολύ μικρό και αδύναμο, οπότε υπήρχε μεγάλη αγωνία το πρώτο διάστημα. «Ήλπιζα να τα καταφέρουν και προς αυτή την κατεύθυνση φύτευα πλέον ό,τι άνθιζε και μπορεί να τους άρεσε».
Αυτό που συνέβη στην ταράτσα της Δήμητρας είναι σπάνιο φαινόμενο, ειδικά τον Νοέμβρη που οι μέλισσες δεν κάνουν σμηνουργίες. Συνήθως αυτό συμβαίνει την άνοιξη. Δεν μπορεί να ξέρει τι συνέβη και οδήγησε τις μέλισσες σε αυτή την απόφαση, ίσως κάποια αρρώστια χτύπησε το αρχικό μελίσσι και όσες επιβίωσαν βρήκαν το νέο τους σπίτι σε αυτή την ταράτσα. Το σίγουρο είναι ότι τις προσέλκυσε ο μικρός επίγειος παράδεισος και οι βασιλικοί (σημειωτέον, λατρεύουν τα άνθη τους).
«Δεν κορφολογώ τα φυτά, τα αφήνω να ανθίσουν, γιατί πάντα έχω στο μυαλό μου τους επισκέπτες μου, τα έντομα-επικονιαστές, όχι μόνο τις μέλισσες». Όταν τις βρήκε η Δήμητρα, δεν ήταν πάνω από χίλιες και σήμερα υπολογίζεται να είναι γύρω στις είκοσι με τριάντα χιλιάδες. Βοηθάει και το γεγονός ότι το σπίτι βρίσκεται κοντά στον λόφο του Φιλοπάππου όπου μπορούν να βοσκήσουν (οι μέλισσες πετάνε μέχρι και τρία χιλιόμετρα προς αναζήτηση τροφής).
Ένα από τα πράγματα που δυσκολεύουν πολύ ένα urban μελίσσι είναι τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα EMF − γι’ αυτό πάνω από την κυψέλη η Δήμητρα έχει τοποθετήσει έναν χαλαζία. Τώρα πια φροντίζει να επιλέγει φυτά με λουλούδια που να μπορούν να «τρυγήσουν» οι μέλισσες του είδους Apis Mellifera (η ευρωπαϊκή μέλισσα που παράγει μέλι), δηλαδή να πάρουν τη γύρη και το νέκταρ με ευκολία.
Γι’ αυτό και στις νέες προσθήκες της ταράτσας είναι και οι αγκινάρες. Για ένα πραγματικά βιώσιμο urban οικοσύστημα χρειάζονται γύρω στα πενήντα είδη φυτών, έτσι ώστε το ένα να προσφέρει στο άλλο και να υπάρχει ισορροπία και υγεία. «Από τότε που ήρθαν οι μέλισσες, το δικό μου οικοσύστημα πάει καλύτερα». Η Δήμητρα είναι η απόδειξη ότι μπορείς να δημιουργήσεις έναν κήπο γεμάτο κηπευτικά στο κέντρο της πόλης χωρίς καθόλου φυτοφάρμακα, εφαρμόζοντας απλές αρχές βιολογικής, αναγεννητικής καλλιέργειας και περμακουλτούρας.
«Για μένα ο κόσμος χρειάζεται περισσότερους κηπουρούς παρά μελισσοκόμους». Δεν χρειάζεται να έχουμε όλοι μελίσσια, αλλά είναι σημαντικό να έχουμε φυτά που τα αγαπούν αυτά τα έντομα. Πρέπει να στηρίζουμε το έργο τους.
Η ταράτσα της είναι γεμάτη φυτά, σε πολλά σημεία έχει δύο σειρές με γλάστρες, ωστόσο φροντίζει να διατηρεί διαδρόμους για να μπορεί να κυκλοφορεί. Μου εξηγεί ότι δεν στεκόμαστε μπροστά από την είσοδο της κυψέλης γιατί τις εμποδίζουμε, καθώς έχουν συγκεκριμένους διαδρόμους πτήσης, όπως ακριβώς τα αεροπλάνα. Οι εχθροί στην πόλη είναι πολλοί. Μεγάλος της φόβος είναι μην κάτσουν σε λουλούδια που έχουν ψεκαστεί, ωστόσο, όπως μου εξηγεί, το μελίσσι της είναι πιο ασφαλές στην πόλη συγκριτικά με γεωργικές περιοχές όπου οι καλλιέργειες ψεκάζονται με φυτοφάρμακα κάθε είδους.
«Τα λουλούδια μου και οι μέλισσες είναι ένα, δεν τα διαχωρίζω, είναι ένα ενιαίο σύστημα, στο οποίο ανήκω και εγώ». Δεν είναι μελισσοκόμος, είναι bee guardian, και για εκείνη πλέον είναι σκοπός ζωής να βοηθάει τις μέλισσες συνειδητά, στηρίζοντας το περιβάλλον τους.
«Τι μπορώ να κάνω πρακτικά στην πόλη που βρίσκομαι; Να κηπεύω και να τους προσφέρω όσα περισσότερα άνθη μπορώ. Αυτό λείπει, οι μέλισσες πεθαίνουν από την έλλειψη λουλουδιών και την καταστροφή του φυσικού τους περιβάλλοντος, από τα φυτοφάρμακα και από ασθένειες όπως η βαρρόα, που θερίζει. Και δεν βάζω καν στην εξίσωση ακραία φαινόμενα όπως οι πυρκαγιές που εξολόθρευσαν τόσα μελίσσια».
Είναι τρομερό αυτό που κάνει η Δήμητρα, αν σκεφτεί κανείς ότι πλέον η μέλισσα είναι είδος υπό εξαφάνιση – μια τραγική πραγματικότητα, αφού χωρίς τη μέλισσα δεν υπάρχει ζωή. Η μέλισσα έχει ανακηρυχθεί επίσημα το πιο σημαντικό ον στον πλανήτη. Χωρίς μέλισσες δεν μπορεί να υπάρξει ζωή στη γη, μια που είναι υπεύθυνες για το μεγαλύτερο ποσοστό επικονίασης που χρειάζονται τα φυτά για να καρποφορήσουν και να αναπαραχθούν, πράγμα από το οποίο εξαρτάται η τροφή μας. Η Δήμητρα αφιερώνει αρκετό χρόνο μέσα στη μέρα για τη φροντίδα φυτών και μελισσών, που για εκείνη είναι μια μορφή διαλογισμού.
Το βουητό της μέλισσας είναι θεραπευτικό, ένα βράδυ έκανε το πείραμα και κοιμήθηκε για λίγο δίπλα στην κυψέλη, «άκουγα το βουητό τους μέσα στο κουτί, ήταν απίστευτα ηρεμιστικό. Μετά από 40 λεπτά ήταν σαν να είχα κοιμηθεί πολλές ώρες». Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η συχνότητα του βουητού της μέλισσας διεγείρει την παραγωγή νιτρικού οξέος, κάτι που βοηθάει στη διαστολή των αρτηριών διευκολύνοντας την κυκλοφορία του αίματος. Χώρια που ανεβάζει τη σερετονίνη και μας φτιάχνει τη διάθεση.
«Θα σου πω κάτι που ίσως σου φανεί τρελό, εγώ με τις μέλισσές μου επικοινωνώ. Οι μέλισσες είναι συλλογικά όντα, ό,τι κάνουν είναι για το καλό της κυψέλης, δουλεύουν για έναν κοινό ιερό σκοπό, καταλαβαίνεις τη διάθεσή τους, αν δυσκολεύονται ή αν χρειάζονται κάτι. Σκέψου ότι την εβδομάδα του Ιουλίου που είχε καύσωνα, εκτός από τη ζέστη είχαν να αντιμετωπίσουν και πολλά σερσένια, είδος σφήκας-κυνηγού, από τους βασικούς τους εχθρούς. Έβλεπα ότι το μελίσσι είναι νευρικό και μία με τσίμπησε, ήταν ο τρόπος τους να μου πουν “κάνε κάτι”. Τους έβαλα ένα ψάθινο στέγαστρο και μια ομπρέλα, άρχισα να κυνηγάω τα σερσένια και αμέσως ηρέμησαν».
Το μέλι που παράγουν οι μέλισσες είναι για να το καταναλώνουν οι ίδιες, είναι η τροφή τους για τον χειμώνα, πολύτιμο για την επιβίωση και την ανοσία τους, και δεν το πειράζει. Όταν ελέγχει το μελίσσι τυχαίνει να ανοίξει κάποια κηρήθρα και να δοκιμάσει λίγο − έτσι ξέρει τι γεύση έχει το αθηναϊκό μέλι, ένα ιδιαίτερο, πεντανόστιμο ανθόμελο.
Τελειώνοντας την κουβέντα τη ρωτάω τι θα κάνει αν ξυπνήσει ένα πρωί και οι μέλισσες αποφασίσουν να «μετακομίσουν» και εκείνη μου απαντά: «Αν τύχει και χάσω το μελίσσι, δεν θα κάνω κάτι. Νομίζω θα είναι η στιγμή που δεν θα τις χρειάζομαι και δεν θα με χρειάζονται». Μαζί έχουν χτίσει μια σχέση αλληλέγγυα, όπου και οι δύο πλευρές κάτι δίνουν και κάτι παίρνουν.
Περισσότερα για φυτά, μέλισσες και sustainability στην πόλη, στο insta της Dimitra Zakynthinou: @dimitraz και @beesinthecities
https://www.lifo.gr/tropos-zois/living/i-dimitra-zakynthinoy-filoxenei-ena-melissi-sto-kentro-tis-polis
