Γονιδιακή θεραπεία για την αποκατάσταση της ακοής; Τι προκύπτει από πρωτοποριακές έρευνες

Δύο εταιρείες έχουν ξεκινήσει κλινικές δοκιμές προκειμένου να αποκαταστήσουν την ακοή σε παιδιά με έναν σπάνιο τύπο γενετικής κώφωσης.

Η Akouos και η Decibel Therapeutics, και οι δύο με έδρα τη Βοστώνη, δοκιμάζουν πειραματικές θεραπείες σε παιδιά με σοβαρή απώλεια ακοής που οφείλεται σε παραλλαγές ενός γονιδίου που ονομάζεται OTOF. Μια τρίτη εταιρεία, η Sensorion, στη Γαλλία, ετοιμάζεται να ξεκινήσει μια παρόμοια δοκιμή στην Ευρώπη.

Όλες οι εταιρείες στοχεύουν στην παροχή λειτουργικών αντιγράφων αυτού του γονιδίου στο εσωτερικό αυτί. Η προσέγγιση είναι γνωστή ως γονιδιακή θεραπεία. Είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε να χορηγείται μόνο μία φορά και να έχει διαρκή αποτελέσματα.

«Η γονιδιακή θεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο φυσιολογική ικανότητα κατανόησης της ομιλίας και εκτίμησης πραγμάτων όπως η μουσική και τα πιο σύνθετα ηχητικά τοπία», δηλώνει ο Manohar Bance, χειρουργός ΩΡΛ στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Cambridge στο Ηνωμένο Βασίλειο και επικεφαλής ερευνητής της δοκιμής Decibel.

Τα γενετικά αίτια ευθύνονται για το 50 έως 60 τοις εκατό της απώλειας ακοής στα βρέφη, και έως και το 8 τοις εκατό αυτών των περιπτώσεων οφείλονται σε μεταλλάξεις στο γονίδιο OTOF. Περίπου 20.000 άτομα στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ισπανία και την Ιταλία θεωρείται ότι πάσχουν από τέτοιες μεταλλάξεις. Τα άτομα με μετάλλαξη σε αυτό το γονίδιο στερούνται μιας βασικής πρωτεΐνης που απαιτείται για την ακοή και ονομάζεται οτοφερλίνη.

Σύμφωνα με τον Βασίλη Βαλαγιαννόπουλο, αντιπρόεδρο και επικεφαλής της κλινικής έρευνας και ανάπτυξης της Decibel Therapeutics, στόχος είναι η αποκατάσταση της φυσιολογικής ακοής των παιδιών ώστε να μπορέσουν να αναγνωρίζουν ήχους, να μάθουν να μιλούν και να αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους ακούγοντας το πλήρες φάσμα και εύρος του ήχου.

Η ακοή είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που περιλαμβάνει την λειτουργία χιλιάδων αισθητήριων τριχωτών κύτταρων στο εσωτερικό αυτί. Όταν τα ηχητικά κύματα χτυπούν αυτά τα κύτταρα, τότε αυτά δονούνται και απελευθερώνουν έναν χημικό αγγελιοφόρο που ονομάζεται νευροδιαβιβαστής. Αυτή η χημική ουσία πυροδοτεί ένα ηλεκτρικό σήμα στο ακουστικό νεύρο που αποστέλλεται στο τμήμα του εγκεφάλου που ερμηνεύει τον ήχο. Η οτοφερλίνη είναι σαν ένας διακόπτης που ελέγχει την απελευθέρωση αυτού του νευροδιαβιβαστή, δηλώνει ο Βαλαγιαννόπουλος. «Αν αυτός ο διακόπτης πάψει να λειτουγεί, ο ήχος χτυπάει αυτά τα κύτταρα και η χημική ουσία δεν απελευθερώνεται», λέει.

Η έρευνα στηρίζεται στην υπόθεση ότι η χορήγηση λειτουργικών αντιγράφων του OTOF στα τριχωτά κύτταρα θα προκαλέσει την παραγωγή της πρωτεΐνης otoferlin και θα καταστήσει δυνατή την ακοή.

Προκειμένου να φτάσουν τα γονίδια σε αυτά τα κύτταρα απαιτείται μια μικρή τομή πίσω από το αυτί και η έγχυση της θεραπείας στον κοχλία, το σπειροειδές τμήμα του εσωτερικού αυτιού. Εκεί τοποθετούνται επίσης τα κοχλιακά εμφυτεύματα. Αυτές οι συσκευές διεγείρουν το ακουστικό νεύρο χρησιμοποιώντας ηλεκτρόδια. Επιτρέπουν σε ορισμένα άτομα να λαμβάνουν και να επεξεργάζονται ήχους, αλλά δεν παρέχουν φυσική ακοή. Ο ήχος μπορεί να είναι έχει ρομποτική χροιά και οι συσκευές αυτές δεν μπορούν να μεταφέρουν αποτελεσματικά την ηχητική πολυπλοκότητα της μουσικής καθώς και να διακρίνουν την ομιλία από τον θόρυβο του περιβάλλοντος.

«Η γονιδιακή θεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο φυσιολογική ικανότητα κατανόησης της ομιλίας και εκτίμησης πραγμάτων όπως η μουσική και τα πιο σύνθετα ηχητικά τοπία», δηλώνει ο Manohar Bance, χειρουργός ΩΡΛ στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Cambridge στο Ηνωμένο Βασίλειο και επικεφαλής ερευνητής της δοκιμής Decibel.

Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που ερευνητές επιχειρούν να χρησιμοποιήσουν γονιδιακή θεραπεία για την απώλεια ακοής. Η ελβετική φαρμακευτική εταιρεία Novartis ξεκίνησε το 2014 μια δοκιμή για ενήλικες με σοβαρή απώλεια ακοής λόγω βλάβης των αισθητήριων τριχωτών κυττάρων τους. Με την πάροδο του χρόνου, η γήρανση και η έκθεση σε δυνατούς θορύβους μπορούν να βλάψουν αυτά τα κύτταρα, και μόλις πεθάνουν, ο οργανισμός δεν μπορεί να τα αντικαταστήσει. Δεν αναγεννούνται, όπως τα κύτταρα του δέρματος ή αυτά που επενδύουν την επιφάνεια του εντέρου.  

Παρόλο που οι τρέχουσες δοκιμές αφορούν έναν συγκεκριμένο και σπάνιο τύπο κώφωσης, οι ερευνητές πιστεύουν ότι και άλλες γενετικές μεταλλάξεις που προκαλούν κώφωση θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν μέσω γονιδιακής θεραπείας.

Με στοιχεία από το WIRED.