— Πώς εξηγείται το γεγονός ότι έχουμε ακόμη κουνούπια και κατσαρίδες, ενώ βαδίζουμε προς τον Δεκέμβρη; Τι προκαλεί αυτή την έξαρση;
Στην Αττική, μέχρι πριν από λίγες ημέρες είχαμε θερμοκρασίες πάνω από τους 20°C. Διανύουμε τον Νοέμβριο και εξακολουθεί να είναι ο καιρός ζεστός. Η κλιματική αλλαγή έχει οδηγήσει σε θερμοκρασίες καλοκαιριού τον Οκτώβριο, ακόμη και τον Νοέμβριο. Οι αλλαγές αυτές επιδρούν στους πληθυσμούς των κουνουπιών γιατί αναπαράγονται ταχύτερα όπως και τα παθογόνα που μεταφέρουν, κι αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη γρηγορότερη και ευρύτερη μετάδοση ασθενειών. Γενικά, ο βιολογικός κύκλος των κουνουπιών διαφέρει ανάλογα με το είδος, όμως σε γενικές γραμμές τα περισσότερα είδη αναπαράγονται σε θερμοκρασίες που κυμαίνονται από 15 έως 30°C και ο κύκλος ανάπτυξης μπορεί να διαρκέσει από 1 έως 2 εβδομάδες ανάλογα με τη θερμοκρασία, την υγρασία και την εποχή. Στην πράξη, θερμοκρασίες κάτω των 5-10°C τον χειμώνα και άνω των 35°C δεν είναι ευνοϊκές. Αν η θερμοκρασία είναι πολύ υψηλή, όπως τους καλοκαιρινούς μήνες, τα στάσιμα νερά που αποτελούν εστίες ανάπτυξής τους, μια και εκεί εναποθέτουν τα αυγά τους, μπορεί να στεγνώσουν. Αντίθετα, οι βροχοπτώσεις ευνοούν την ανάπτυξη των πληθυσμών των κουνουπιών. Η υψηλή δραστηριότητα των κουνουπιών ακόμη και τώρα, μέσα Νοεμβρίου, οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα όχλησης αλλά και ανησυχίας τους πολίτες για πιθανή μετάδοση ασθενειών.
Γενικά, σημαντικό είναι όταν βρισκόμαστε σε εξωτερικούς χώρους με δραστηριότητα κουνουπιών να καλύπτουμε τα άκρα μας με μακριά μανίκια και μακρύ παντελόνι, να είμαστε καθαροί και όχι ιδρωμένοι και στους κλειστούς χώρους το καλοκαίρι να λειτουργεί κλιματισμός ή ανεμιστήρας, που τα απωθεί.
— Πότε είναι επικίνδυνο το τσίμπημα του κουνουπιού;
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι δεν μεταδίδουν ασθένειες όλα τα είδη. Τσιμπούν μόνο τα θηλυκά, όταν χρειάζονται αίμα ως πηγή πρωτεϊνών για την παραγωγή αυγών. Για να μεταδώσει ένα κουνούπι μια ασθένεια θα πρέπει να έχει λάβει σε προηγούμενο τσίμπημα σε άλλον οργανισμό-ξενιστή το παθογόνο. Οι κυριότερες ασθένειες που μεταδίδονται με κουνούπια είναι η ελονοσία (κουνούπια ανωφελή), μια γνωστή νόσος στην Ελλάδα, μια και ήταν ενδημική στη χώρα μέχρι το 1974. Έκτοτε καταγράφονται σποραδικά κρούσματα όπως ο ιός του Δυτικού Νείλου που μεταδίδεται με το κοινό κουνούπι που μας τσιμπά τη νύχτα, του γένους Culex, ή το κουνούπι Τίγρης (Αedes albopictus) που είναι δραστήριο την ημέρα και ικανό να μεταδώσει τον δάγκειο πυρετό, τον ιό Zika, τον ιό Chikungunya κ.ά.
— Η επιστήμη δεν έχει καταφέρει να βρει έναν συγκεκριμένο λόγο που κάποιους ανθρώπους τους τσιμπάνε συχνότερα από άλλους. Μπορούμε να υποθέσουμε κάποιες αιτίες;
Γίνονται αρκετές μελέτες προς αυτή την κατεύθυνση και μέχρι σήμερα κάποιες ερευνητικές ομάδες έχουν συσχετίσει προτιμήσεις των κουνουπιών και κυρίως του κουνουπιού Τίγρης με συγκεκριμένη ομάδα αίματος, την O, και λιγότερο με τη Β. Αυτό που κυρίως έλκει τα κουνούπια είναι οι μυρωδιά του σώματός μας, το διοξείδιο του άνθρακα που παράγουμε καθώς μιλάμε και η θερμότητα που εκπέμπουμε. Όσο αυτά αυξάνουν, π.χ. λόγω υψηλών θερμοκρασιών, έντονης σωματικής άσκησης ή άλλης δραστηριότητας, αυξημένου σωματικού βάρους, τόσο περισσότερο ελκυστικοί γινόμαστε για τα κουνούπια. Να σημειώσουμε ότι η έντονη σωματική δραστηριότητα οδηγεί στην εφίδρωση και στην παραγωγή γαλακτικού οξέος, στοιχεία που προσελκύουν ακόμη περισσότερο τα κουνούπια. Τέλος, φαίνεται να τα τραβάει και το χρώμα των ρούχων που φοράμε, το λευκό λιγότερο, τα σκούρα χρώματα, όπως το μπλε και το μαύρο, περισσότερο. Γενικά, σημαντικό είναι όταν βρισκόμαστε σε εξωτερικούς χώρους με δραστηριότητα κουνουπιών να καλύπτουμε τα άκρα μας με μακριά μανίκια και μακρύ παντελόνι, να είμαστε καθαροί και όχι ιδρωμένοι και στους κλειστούς χώρους το καλοκαίρι να λειτουργεί κλιματισμός ή ανεμιστήρας, που τα απωθεί.
— Τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάσταση; Ήρθε η ώρα που θα ζούμε με τα έντομα 12 μήνες τον χρόνο;
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας από την εντομολογική επιτήρηση στην περιφέρεια Αττικής, η παρουσία κοινών κουνουπιών Culex αλλά και Aedes albopictus τους περισσοτέρους μήνες του χρόνου είναι πλέον γεγονός. Κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου του 2023 (Δεκέμβριος 2022-Ιανουάριος 2023), τα ενήλικα κουνούπια Τίγρης ήταν δραστήρια και σε υψηλούς πληθυσμούς στην Αττική, ενώ παλιότερα η παρουσία τους ήταν εντονότερη τους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς μήνες. Επίσης, η παρουσία του κοινού κουνουπιού Culex συνεχίστηκε κατά τους χειμερινούς μήνες, με μειωμένους βέβαια πληθυσμούς. Φαίνεται, λοιπόν, πως έχει επεκταθεί η περίοδος δραστηριότητας των κουνουπιών και ότι πλέον η δραστηριότητά τους δεν περιορίζεται στον χειμώνα. Αυτές οι παρατηρήσεις μάς οδηγούν στην ανάγκη διατήρησης του εκτεταμένου δικτύου εντομολογικής παρακολούθησης και επιτήρησης που συντονίζει ο ΕΟΔΥ στις περισσότερες περιφέρειες της χώρας με τη συνεργασία της εργαστηριακής μονάδας Ιατρικής Εντομολογίας του ΠαΔΑ και κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ώστε να υπάρχει σταθερή επιτήρηση, καταγραφή διακυμάνσεων και χαρτογράφηση πληθυσμών.
— Μπορεί η επόμενη πανδημία να προκύψει από «μια ασθένεια που ήδη βρίσκεται ανάμεσά μας» και να μεταφερθεί από τα κουνούπια;
Οι ασθένειες που μεταδίδονται από τα κουνούπια είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με συγκεκριμένα είδη κουνουπιών και συνεπώς με τις περιοχές όπου αυτά ενδημούν. Στην Ευρώπη π.χ. δεν ενδημούν τα είδη ανωφελών κουνουπιών που μεταδίδουν την εγκεφαλική μορφή της ελονοσίας στην Αφρική. Όμως, το χωροκατακτητικό κουνούπι Τίγρης ήρθε από τη ΝΑ Ασία και εδώ και 20 χρόνια κυκλοφορεί στην Ελλάδα, στη νότια και πλέον και στην Κεντρική Ευρώπη και έχει προκαλέσει ήδη σημαντικές τοπικές επιδημίες στην Γαλλία, στην Ιταλία και αλλού. Αυτές οι ασθένειες βρίσκονται στην πόρτα μας και μπορεί να τις δούμε να εξαπλώνονται περαιτέρω τόσο στην Ευρώπη όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, πάντα όμως σε τοπικό επίπεδο, και να προκαλούν συρροές ή επιδημίες, εφόσον τα κουνούπια που τις μεταδίδουν συνεχίζουν να εξαπλώνονται ή εφόσον το παθογόνο.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
πηγή: lifo
