Εμμηνόπαυση: Φρένο στην ιατρικοποίηση της ζητούν οι επιστήμονες – Οι λύσεις που ανακουφίζουν και πότε επιλέγονται

Αλλαγή σελίδας στην αντιμετώπιση της εμμηνόπαυσης ζητούν γιατροί και καθηγητές μέσα από το The Lancet και την ειδική τετρασέλιδη έκδοση για την κομβική αυτή χρονική περίοδο στη ζωή των γυναικών. Περισσότερη ενσυναίσθηση από τους επαγγελματίες υγείας, εξατομικευμένη φροντίδα, καλύτερη ενημέρωση και πληροφόρηση και ενδυνάμωση των γυναικών στον εργασιακό τομέα, είναι οι τέσσερις πυλώνες για έναν νέο, υγιέστερο τρόπο προσέγγισης της εμμηνόπαυσης.

«Η κοινωνία πρέπει να εγκαταλείψει τη λανθασμένη αντίληψη ότι η εμμηνόπαυση είναι πάντα ένα ιατρικό ζήτημα που προμηνύει σταθερά την έκπτωση της σωματικής και ψυχικής υγείας. Πολλές γυναίκες είναι ικανοποιημένες από τη ζωή τους κατά τη διάρκεια και μετά την εμμηνόπαυση, συνεισφέροντας στην αγορά εργασίας, την οικογενειακή ζωή και την ευρύτερη κοινωνία. Η αλλαγή του αφηγήματος, ώστε η εμμηνόπαυση να γίνεται αντιληπτή ως κομμάτι της υγιούς γήρανσης, μπορεί να επιτρέψει στις γυναίκες να διανύσουν καλύτερα αυτό το στάδιο της ζωής τους, με μικρότερο φόβο και ανησυχία για όσες δεν το έχουν βιώσει ακόμα» σχολίασε η Martha Hickey, Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης και στο Royal Women’s Hospital (Μελβούρνη), και εκ των συγγραφέων του αφιερώματος.

Ένα φυσιολογικό στάδιο της γήρανσης

Όσο η εμμηνόπαυση παραμένει ταμπού σε πολλές κοινωνίες, χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ και η Αυστραλία ζουν τη μεγάλη στιγμή της αλλαγής, με την εμμηνόπαυση να αποτελεί κομμάτι του δημόσιο διαλόγου και να συζητιέται ανοικτά στην πολιτική, στους χώρους εργασίας και στα media· αν και η προβολή της στα τελευταία, αναφέρουν οι συγγραφείς της έκδοσης, είναι συχνά προβληματική.

Τα μέσα συνηθίζουν να αναδεικνύουν τις πλέον αρνητικές πτυχές της εμμηνόπαυσης, παρουσιάζοντάς την ως μια δύστηνη και οδυνηρή εμπειρία που σηματοδοτεί την έναρξη της πτώσης για την υγεία των γυναικών, με τη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης μονόδρομο για την ανακούφιση των γυναικών.

«Αν και σίγουρα οι ορμονοθεραπείες έχουν ωφελήσει γυναίκες με εξαιρετικά αρνητικές εμπειρίες από την εμμηνόπαυση, δεν αποτυπώνουν τη συνολική εικόνα» τονίζει η Δρ Lydia Brown από το Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, επικαλούμενη παραδείγματα γυναικών που πέρασαν «ανώδυνα» την εμμηνόπαυση είτε τη συνέθεσαν με ευχάριστες αλλαγές στη ζωή τους, όπως το τέλος των πόνων της περιόδου.

Για τη Δρ Borwn, η νέα εποχή για την εμμηνόπαυση απαιτεί τον ευρύτερο αποστιγματισμό της, μέρος του οποίου είναι και η αποκατάσταση της αλήθειας για τη σύνδεσή της με διαταραχές και συμπτώματα από την ψυχική σφαίρα. Στο αφιέρωμα του Lancet περιλαμβάνεται ανασκόπηση 12 μελετών για το αποτύπωμα της εμμηνόπαυσης στην ψυχική υγεία και, συγκεκριμένα, την κατάθλιψη. Δύο εξ αυτών συμπέραιναν αύξηση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων κατά την εμμηνόπαυση, τρεις δεν διαπίστωναν τέτοια ψυχολογική επιβάρυνση και επτά ανέφεραν μεικτά αποτελέσματα. Συνοψίζοντας τα δεδομένα, οι εμπειρογνώμονες της έκδοσης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η μετάβαση στην εμμηνόπαυση πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο άγχους, διπολικής διαταραχής, ψύχωσης ή αυτοκτονικών τάσεων.

Μοναδική εμπειρία για κάθε γυναίκα

«Η εμπειρία της εμμηνόπαυσης είναι διαφορετική για κάθε άτομο. Η έκδοσή μας απευθύνει αίτημα για εξατομικευμένη προσέγγιση, όπου οι γυναίκες θα έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν ακριβείς, συνεπείς και αμερόληπτες πληροφορίες για να προβαίνουν σε τεκμηριωμένες αποφάσεις κατάλληλες για τη δική τους μετάβαση στην εμμηνόπαυση. Μπορεί να αφορούν την έναρξη ορμονοθεραπείας για συμπτώματα όπως οι εξάψεις και οι νυχτερινές εφιδρώσεις, τα οποία μπορεί να είναι από ήπια έως εξαιρετικά εξουθενωτικά, μετά από συζήτηση με τον γιατρό τους σχετικά με τους κινδύνους και τα οφέλη· άλλες γυναίκες μπορεί να προκρίνουν ψυχοθεραπευτικές τεχνικές όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, ώστε να μειώσουν τις ψυχολογικές επιπτώσεις των εξάψεων και νυχτερινών εφιδρώσεων προς βελτίωση του βραδινού ύπνου» σημειώνει η Martha Hickey.

Ανάγκη για σωστή ενημέρωση και πληροφόρηση

Οι συγγραφείς τονίζουν τον κομβικό ρόλο των επαγγελματιών υγείας στη σωστή καθοδήγηση των γυναικών κατά το ταξίδι της εμμηνόπαυσης.

Αν το κύριο πρόβλημα είναι οι εξάψεις και νυχτερινές εφιδρώσεις, συμπτώματα που επηρεάζουν έως και το 80% των γυναικών και εντονότερα στην ηλικία των 50 ετών –38% της ηλικιακής ομάδας αναφέρει μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα-, τότε πιθανώς να πρέπει να επιλεγεί η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης. Θεωρείται η πλέον αποτελεσματική λύση· μειώνει τα συμπτώματα, επιστρέφει στις γυναίκες τον βραδινό ύπνο και προλαμβάνει τα κατάγματα από τα αδύναμα οστά. Δεν υπάρχουν εντούτοις στοιχεία για την αποτελεσματικότητά της έναντι άλλων συμπτωμάτων.

Σύμφωνα με τη Δρ Andrea La Croix από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας και Επιστήμης Μακροζωίας του Ανθρώπου του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο, υπάρχουν και άλλες θεραπείες με αντίστοιχα αποτελέσματα για τον ύπνο και την ποιότητα ζωής, όπως συνταγογραφούμενα φάρμακα. Σε αυτά περιλαμβάνεται η φεζολινετάντη, ένας μη ορμονικός, εκλεκτικός ανταγωνιστής του υποδοχέα της νευροκινίνης 3.

Παράλληλα, για γυναίκες που αναζητούν ανακούφιση μέσα από μη φαρμακευτικές λύσεις, θα πρέπει να εξασφαλίζεται ενημέρωση για άλλες παρεμβάσεις που έχουν συσχετιστεί με μείωση των συμπτωμάτων και βελτίωση του ύπνου και της διάθεσης, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία και αλλαγές στον τρόπο ζωής σχετικά με τη διατροφή, το κάπνισμα και τη σωματική άσκηση, σύμφωνα με την Καθηγήτρια Myra Hunter από το King’s College του Λονδίνου.

Στην κατεύθυνση αυτή, οι συγγραφείς αιτούνται αύξηση της έρευνας γύρω από τις διαφορετικές πτυχές της εμμηνόπαυσης και πώς προτεραιοποιούνται από τις γυναίκες, όπως επιχειρείται σε 40 χώρες μέσα από την «Παγκόσμια Σύμπραξη για τον Καθορισμό Προτεραιοτήτων στην Εμμηνόπαυση» (Menopause Priority Setting Partnership).

Υποστήριξη και ενδυνάμωση

Οι Βρετανίδες 45-54 ετών δηλώνουν μεγαλύτερο εργασιακό στρες συγκριτικά με τους άνδρες και τις γυναίκες άλλων ηλικιακών ομάδων, το οποίο αποδίδουν στις αυξημένες επαγγελματικές απαιτήσεις, την έλλειψη ελέγχου αλλά και υποστήριξης. Ποιοτική έρευνα σε 137 γυναίκες ανέδειξε την επιθυμία τους για εργοδότες ενημερωμένους και ευαισθητοποιημένους σχετικά με την εμμηνόπαυση και την επιδείνωση που μπορεί να επιφέρει το εργασιακό περιβάλλον στα συμπτώματά τους.

Η επιθυμία των γυναικών της μελέτης αλλά και κάθε εργαζόμενης εμμηνοπαυσιακής γυναίκας θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα με ενίσχυση από ειδικά προγράμματα, όπως το Menopause at Work, ώστε οι εργοδότες να μπορούν να υιοθετήσουν πρακτικές πολιτικές για την υποστήριξη των εργαζομένων τους μέσα από εκπαιδευτικές δράσεις, συζητήσεις και ευελιξία στα ωράρια εργασίας.

Για την πραγματική ανατροπή του πρότερου αφηγήματος εντούτοις, είναι απαραίτητη η αλλαγή νοοτροπίας και κουλτούρας σε επίπεδο κοινωνίας. «Μπορούμε να μάθουμε πολλά για την αντιμετώπισης της εμμηνόπαυσης και του γήρατος εν γένει μέσα από διάφορες κοινότητες, όπως σε πολλές ασιατικές κουλτούρες όπου το γυναικείο γήρας συνοδεύεται από σεβασμό και κύρος και όχι στίγμα. Ο καθένας μπορεί να συμβάλει προς την αλλαγή των κοινωνικών αντιλήψεων για τις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας» σχολιάζει η Rachel Weiss, ιδρύτρια της φιλανθρωπικής οργάνωσης “Menopause Cafe”, η οποία δεν συμμετείχε στη συγγραφή της έκδοσης.

Εξατομικευμένη φροντίδα

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκδοσης, περίπου το 10% των γυναικών παγκοσμίως περνούν πρόωρα στην εμμηνόπαυση, πριν την ηλικία των 40 ετών, ή σχετικά νωρίς, σε ηλικίες 40 – 44 ετών. Πολύ συχνά η διάγνωση καθυστερεί και οι γυναίκες εμφανίζουν αισθήματα δυσφορίας και απομόνωσης. Κάποια στοιχεία συνδέουν τη «βιαστική» είσοδο στην εμμηνόπαυση με αυξημένο κίνδυνο νοσημάτων όπως καρδιαγγειακές παθήσεις και οστεοπόρωση.

Οι γυναίκες με καρκίνο έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες για πρόωρη εμμηνόπαυση ή πρόωρη έναρξη και επίταση των συμπτωμάτων εμμηνόπαυσης λόγω της χημειοθεραπείας, όπως με την ενδοκρινική (ορμονική) θεραπεία στον ορμονοευαίσθητο καρκίνο του μαστού.

Αν η εμμηνόπαυση συνοδεύεται από εκδηλώσεις όπως καταθλιπτικά συμπτώματα, θα πρέπει να υπάρχει κατάλληλη καθοδήγηση για την ψυχική αποσυμφόρηση.

Όπως σημειώνεται στην κατακλείδα της έκδοσης:

«Όλες οι γυναίκες θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε ρεαλιστικές και σταθμισμένες πληροφορίες σχετικά με την εμμηνόπαυση και τις καταστάσεις που μπορεί να βιώσουν, σε αποτελεσματική θεραπεία βάσει των αναγκών του και κοινή λήψη αποφάσεων, ώστε να είναι καλύτερα εξοπλισμένες για την πλοήγηση σε αυτό το στάδιο της ζωής».