Ενοποίηση Ειρηνοδικείων με Πρωτοδικεία – Μειώνεται ο χρόνος για την έκδοση αποφάσεων

ια την «επιδραστικότερη μεταρρυθμιστική τομή» στον χώρο της Δικαιοσύνης έκανε λόγο ο υπουργός, Γιώργος Φλωρίδης, κατά την παρουσίαση του νέου δικαστικού χάρτη. Το νομοσχέδιο έχει ήδη αναρτηθεί σε διαβούλευση, η οποία θα διαρκέσει έως τις 18 Απριλίου.

Οπως ανέφερε ο υπουργός Δικαιοσύνης, η υλοποίηση του νέου δικαστικού χάρτη θα τεθεί σε εφαρμογή στις 16 Σεπτεμβρίου 2024, τονίζοντας πως η ένταξη των Ειρηνοδικείων στα Πρωτοδικεία, ύστερα από 104 χρόνια λειτουργίας τους, «είναι η ατμομηχανή των μεταρρυθμίσεων στον χώρο της Δικαιοσύνης».

Επισπεύδεται ο χρόνος έκδοσης πολιτικών και ποινικών αποφάσεων

Σύμφωνα με τον ίδιο, η συγκεκριμένη κίνηση αναμένεται να επισπεύσει τον χρόνο έκδοσης των πολιτικών και ποινικών αποφάσεων από τα 4 χρόνια (1.482 ημέρες) που απαιτούνται σήμερα, στα 2,5 χρόνια (900 ημέρες).

«Ο νέος δικαστικός χάρτης είναι η ατμομηχανή των μεταρρυθμίσεων στον χώρο της Δικαιοσύνης. Θα δώσει ώθηση και θα κρίνει την αποδοτικότητα και των λοιπών μεταρρυθμιστικών παρεμβάσεων, που εξελίσσονται, και οι οποίες θα συμβάλουν συνολικά σε μια νέα εποχή για την ελληνική Δικαιοσύνη. Ο σχεδιασμός είναι πολύπλευρος και συνδυαστικός: Θεσμικές αλλαγές στους Κώδικες του Ποινικού, Αστικού και Διοικητικού Δικαίου, ολοκλήρωση της ψηφιακής δικαιοσύνης, ενίσχυση και ανανέωση των υλικοτεχνικών υποδομών και ενίσχυση του προσωπικού των δικαστικών υπαλλήλων», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Φλωρίδης.

«Με το παρόν νομοσχέδιο ενοποίησης του α΄ βαθμού δικαιοδοσίας και τη χωροταξική αναδιάρθρωση των δικαστηρίων, επιχειρείται η επιδραστικότερη όλων μεταρρυθμιστική τομή καθώς εξορθολογίζει στη βάση του το δικαστικό σύστημα της ελληνικής Πολιτείας», πρόσθεσε.

Σε άλλο σημείο, ο κ. Φλωρίδης επισήμανε πως «ενοποιούμε τους πρωτοβάθμιους δικαστές, με αναβάθμιση των ειρηνοδικών σε πρωτοδίκες, αφήνοντας πίσω μας την παρωχημένη, αντιπαραγωγική και αχρείαστη διάκρισή τους. Στέλνουμε στην πρώτη γραμμή μάχης 1.000 περίπου πρώην ειρηνοδίκες, οι οποίοι με κατάλληλη κατάρτιση θα μπορούν να κάνουν πλέον το σύνολο της δουλειάς των πρωτοδικών και να δικάζουν ταυτόχρονα ποινικές και πολιτικές υποθέσεις. Ετσι με την ενοποίηση διπλασιάζεται η “δεξαμενή” των δικαστών και θα υπάρχουν πλέον συνολικά 2.100 πρωτοδίκες, με καταλυτική επίδραση στην ταχύτητα έκδοσης των πρωτοβάθμιων αποφάσεων».

Το ισχύον καθεστώς

Σήμερα, λειτουργούν 154 Ειρηνοδικεία και 63 Πρωτοδικεία. Τα 63 από τα 154 Ειρηνοδικεία λειτουργούν στις έδρες των 63 Πρωτοδικείων. Συνολικά στον α΄ βαθμό υπάρχουν 217 δικαστικοί σχηματισμοί.

Οι συνολικά 916 ειρηνοδίκες σε όλη την Ελλάδα δικάζουν μόνο αστικές υποθέσεις έως 20.000 ευρώ, ενώ δεν δικάζουν καθόλου ποινικές υποθέσεις (ιδίως από το 2019 που καταργήθηκαν τα πταίσματα με τον νΠΚ).

Οι 1.200 πρωτοδίκες δικάζουν αστικές υποθέσεις από 20.001 ευρώ και άνω, καθώς και όλες τις ποινικές υποθέσεις πρώτου βαθμού. Μία απόφαση Ειρηνοδικείου κοστίζει κατά μέσο όρο 760 ευρώ, ενώ κάθε απόφαση πρωτοδίκη κοστίζει μόλις 380 ευρώ.

Το κόστος διαμορφώνεται, σύμφωνα με τους μισθούς των δικαστικών υπαλλήλων, τα λειτουργικά έξοδα και τον χρόνο έκδοσης των δικαστικών αποφάσεων.

Οι βασικοί άξονες του νομοσχεδίου

• Ενοποίηση Πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας
• Διαμόρφωση Χωροταξικού Σχεδιασμού (Κεντρικές, Παράλληλες, Περιφερειακές Εδρες, Οργανικές Θέσεις, καταργήσεις μικρών σχηματισμών)
• Μεταφορά διαχειριστικών-διοικητικών αρμοδιοτήτων των Προϊσταμένων Δικαστών στο ΤΑΧΔΙΚ (Ταμείο Χρηματοδοτήσεως Δικαστικών Κτιρίων)

Με την προτεινόμενη ενοποίηση του α΄ βαθμού δικαιοδοσίας:

• Ορίζονται 56 κεντρικά Πρωτοδικεία και 7 παράλληλες έδρες αυτών.
• Καταργούνται τα 63 Ειρηνοδικεία που βρίσκονται στις έδρες των 63 Πρωτοδικείων (56 Ειρηνοδικεία των κεντρικών εδρών και 7 Ειρηνοδικεία των παράλληλων εδρών). Τα κτίριά τους θα χρησιμοποιούνται ως χώροι του Πρωτοδικείου.
• Από τα εναπομείναντα 91 Ειρηνοδικεία, τα 48 αναβαθμίζονται σε περιφερειακές έδρες Πρωτοδικείου και τα υπόλοιπα 43 καταργούνται τελείως (κλείνουν και σαν κτίρια).
• Θα επέλθει διπλασιασμός των δικαστών Πρώτου Βαθμού (περίπου 2.000 δικαστές α΄ βαθμού),
• Ταχύτερη διεκπεραίωση υποθέσεων
• Ισοκατανομή της ύλης

Ως προς τη χωροταξική διαμόρφωση των δικαστικών σχηματισμών, ο κ. Μπούγας ανέφερε:

Βασικός κανόνας Ι: Ενα Κεντρικό Πρωτοδικείο για κάθε Περιφερειακή Ενότητα (πρώην νομός)

Βασικός Κανόνας ΙΙ: Σύνορα και νησιά για εθνικούς λόγους δεν επηρεάζονται

Στις Περιφερειακές Ενότητες όπου υπάρχουν 2 ή 3 Πρωτοδικεία, οι έδρες των Πρωτοδικείων (πλην της κεντρικής) μετατρέπονται σε παράλληλες με πλήρη καθ’ ύλην αρμοδιότητα.

Συγκεκριμένα, στις Περιφερειακές Ενότητες:

α) Μεσσηνίας (παράλληλη έδρα η Κυπαρισσία)

β) Λακωνίας (παράλληλη έδρα το Γύθειο)

γ) Ηλείας (παράλληλη έδρα η Αμαλιάδα)

δ) Αχαΐας (παράλληλες έδρες το Αίγιο και τα Καλάβρυτα)

ε) Αιτωλοακαρνανίας (παράλληλη έδρα το Μεσολόγγι)

στ) Βοιωτίας (παράλληλη έδρα η Θήβα)

Στις περιφερειακές Ενότητες:

α) Εβρου διατηρούνται όπως είναι σήμερα τα Πρωτοδικεία Αλεξανδρούπολης και Ορεστιάδας,

β) Πέλλας διατηρούνται όπως είναι σήμερα τα Πρωτοδικεία Εδεσσας και Γιαννιτσών,

γ) Κυκλάδων διατηρούνται όπως είναι σήμερα τα Πρωτοδικεία Σύρου και Νάξου και

δ) Δωδεκανήσου διατηρούνται όπως είναι σήμερα τα Πρωτοδικεία Ρόδου και Κω.

Οι οργανικές θέσεις δικαστών, εισαγγελέων και δικαστικών υπαλλήλων κάθε περιφερειακής ενότητας μεταφέρονται στο Κεντρικό Πρωτοδικείο.

Στις Παράλληλες Εδρες εξακολουθεί να δικάζεται το σύνολο των υποθέσεων, όπως σήμερα.

Στις Περιφερειακές Εδρες δικάζονται α) όλες οι αστικές υποθέσεις αρμοδιότητας Μονομελούς Πρωτοδικείου (Τακτική- Ειδική διαδικασία) που αποτελούν το 80% της δικαστικής ύλης, β) όλες οι ποινικές υποθέσεις αρμοδιότητας Μονομελούς Πλημμελειοδικείου με την προϋπόθεση να υπάρχει κατάλληλη υποδομή (κυρίως αίθουσες ακροατηρίων).

Περιφέρεια Αττικής (Αθήνα και Πειραιάς)

Στην Αθήνα το Πρωτοδικείο «σπάει» στα δύο. Ειδικότερα,

• Τίθεται σε εφαρμογή ο διαχωρισμός του Πρωτοδικείου Αθηνών (υπό ενιαία διοίκηση) σε Ποινικό, που θα στεγαστεί στην Ευελπίδων, και Πολιτικό με έδρα στη Λουκάρεως, στο κτίριο που στεγάζονται σήμερα το Ειρηνοδικείο Αθηνών και τμήμα του Πρωτοδικείου.
• Στην Αθήνα θα λειτουργήσουν από 16/9/2024 τρία περιφερειακά Πρωτοδικεία με έδρες το Μαρούσι, το Κορωπί και το Περιστέρι με πλήρη αρμοδιότητα από 01/01/2026. Μέχρι τότε θα λειτουργούν ως περιφερειακές έδρες Πρωτοδικείων με την καθ’ ύλην αρμοδιότητα των πρώην Ειρηνοδικείων (20.000 ευρώ). Αντίστοιχα στον Πειραιά θα λειτουργήσουν δύο περιφερειακά Πρωτοδικεία με έδρα την Καλλιθέα και τα Μέγαρα.

Επετηρίδα

• Δημιουργία παράλληλης ειδικής επετηρίδας όπου οι ειρηνοδίκες –δικαστές πρώτου βαθμού πλέον– εξελίσσονται έως τον βαθμό του προέδρου Πρωτοδικών.
• Από την ειδική επετηρίδα προβλέπεται, κατόπιν αίτησής του, η μετακίνηση δικαστή (πρώην ειρηνοδίκη) στο τέλος της γενικής επετηρίδας έπειτα από θέσπιση συγκεκριμένων κριτηρίων, αξιολόγηση και απόφαση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου.
• Μισθολογικά, όλοι λαμβάνουν τον ίδιο μισθό με τους συναδέλφους τους της γενικής επετηρίδας, ανάλογα με τα έτη υπηρεσίας στο δικαστικό σώμα.
• Καταργείται η κατεύθυνση ειρηνοδικών στην Εθνική Σχολή Δικαστών και στο εξής προκηρύσσονται εξετάσεις αποκλειστικά για παρέδρους Πρωτοδικείου.
• Ολοι οι ειρηνοδίκες θα επιμορφωθούν στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών – ΕΣΔι (ιδίως σε ζητήματα ποινικού δικαίου), προκειμένου να είναι έτοιμοι για τα νέα τους καθήκοντα.
• Ως προς τα καθήκοντα των προϊσταμένων δικαστηρίων
• Οι υποχρεώσεις του προϊσταμένου ενός Δικαστηρίου διακρίνονται στις υπηρεσιακές-δικαιοδοτικές (ανάθεση υπηρεσιών στους δικαστές, γραμματείς, πειθαρχικά κ.λπ.) και διοικητικές-διαχειριστικές (συντήρηση κτιρίων, προμήθειες κ.λπ.)
• Προβλέπεται η αποδέσμευση των προϊσταμένων από τα διαχειριστικά τους καθήκοντα και η αποκλειστική τους ενασχόληση με τα υπηρεσιακά-δικαιοδοτικά
• Διοικητικά-διαχειριστικά καθήκοντα αναλαμβάνει το ΤΑΧΔΙΚ σε έκαστη Εφετειακή περιφέρεια, πάντα υπό την εποπτεία του Συμβουλίου Διευθύνσεως του κάθε δικαστικού σχηματισμού.

Αποτελέσματα

• Ισοκατανομή της ύλης του Πρώτου Βαθμού: θα σταματήσει το φαινόμενο όπου το 50% των δικαστών αναλαμβάνει το 80% της ύλης.
• Ρυθμίζεται η ανακολουθία των δύο δικαιοδοσιών στον Πρώτο Βαθμό
• Δημιουργία παραγωγικών και αποτελεσματικών Δικαστηρίων, με αριθμό υπηρετούντων δικαστών μεγαλύτερο από 15.
• Πιο προσιτή δικαιοσύνη στον πολίτη, με λιγότερο κόστος γι’ αυτόν.
• Σημαντική μείωση του χρόνου της έκδοσης αποφάσεων στον Α΄ Βαθμό
• Εξοικονόμηση πόρων (σε συνδυασμό με τη χωροταξία).
• Βελτίωση αναλογίας δικαστικών υπαλλήλων προς δικαστή α΄ βαθμού.
• Η παραγωγικότητα των (πρώην) ειρηνοδικών και πρωτοδικών –πλέον δικαστών πρώτου βαθμού– θα αυξηθεί μέχρι 17%.
• Το ποσοστό εκκαθάρισης των Πρωτοδικείων (ο λόγος των διεκπεραιωθεισών προς τις εισερχόμενες υποθέσεις κάθε δικαστή πρώτου βαθμού) αναμένεται να αυξηθεί μέχρι 24%.
• Η συνδυαστική εφαρμογή του Δικαστικού Χάρτη και του προσφάτως ψηφισθέντος Ν. 5095/2024 για την ενίσχυση της δικηγορικής ύλης, αναμένεται να μειώσει τον χρόνο έκδοσης τελεσίδικης απόφασης, από τις 1.482 ημέρες, στις 900.