Πληθωρισμός, επιτόκια και άλλοι όροι που πρέπει να γνωρίζουμε όλοι

Πρόκειται για ένα σημαντικό «έλλειμμα γνώσης» των πολιτών σε οικονομικά θέματα, κάτι που φαίνεται και στη διαχείριση των οικονομικών τους, των περιουσιακών τους στοιχείων, αλλά και των χρεών, με την έρευνα να δείχνει πως οι Έλληνες παραμένουν συντηρητικοί στις οικονομικές αποφάσεις τους με το 71% να «ζυγίζει κάθε έξοδο πολύ προσεκτικά».

Ο «πληθωρισμός» και τα «επιτόκια» είναι δύο όροι που ακούγονται όλο και πιο συχνά την τελευταία χρονιά, όμως πόσοι μπορούν να κατανοήσουν πως «μεταφράζονται» στην καθημερινότητα τους.

Πληθωρισμός

Σε μια οικονομία της αγοράς, οι τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών μπορούν πάντα να αλλάξουν. Κάποιες τιμές αυξάνονται, κάποιες άλλες μειώνονται. Σύμφωνα με την ΕΚΤ, ο πληθωρισμός εμφανίζεται όταν υπάρχει γενικευμένη αύξηση των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών, και όχι μόνο συγκεκριμένων πραγμάτων. Αυτό σημαίνει ότι με 1 ευρώ μπορεί κάποιος σήμερα να αγοράσει λιγότερα αγαθά και υπηρεσίες από ό,τι χθες. Με άλλα λόγια, ο πληθωρισμός μειώνει την αξία του νομίσματος με την πάροδο του χρόνου.

Φυσικά, κάθε νοικοκυριό έχει διαφορετικές καταναλωτικές συνήθειες, ωστόσο, οι μέσες καταναλωτικές συνήθειες του συνόλου των νοικοκυριών καθορίζουν τη βαρύτητα που αποδίδεται στα διάφορα προϊόντα και υπηρεσίες κατά τη μέτρηση του πληθωρισμού.

Συγκεκριμένα, για τη μέτρηση του πληθωρισμού, λαμβάνονται υπόψη όλα τα αγαθά και οι υπηρεσίες που καταναλώνουν τα νοικοκυριά, όπως:

• είδη καθημερινής χρήσης (π.χ. τρόφιμα, εφημερίδες και βενζίνη)
• διαρκή αγαθά (π.χ. είδη ένδυσης, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και πλυντήρια)
• υπηρεσίες (π.χ. κομμωτήρια, ασφάλειες και ενοικιαζόμενες κατοικίες)

Παράλληλα, υπάρχει και ο στασιμοπληθωρισμός (stagflation), το οποίο είναι το οικονομικό φαινόμενο κατά το οποίο, για ένα δεδομένο χρονικό διάστημα παρατηρείται αύξηση των ποσοστών ανεργίας παράλληλα με την αύξηση του πληθωρισμού.

Επιτόκια

Tόκος είναι το κόστος με το οποίο δανείζεται κάποιος χρήματα, αλλά και τα χρήματα που κερδίζει από τις αποταμιεύσεις του.

Με άλλα λόγια:

• Αν κάποιος λάβει δάνειο από μια τράπεζα, τόκος είναι αυτό που πληρώνει για το δάνειό του.
• Αν έχει χρήματα σε λογαριασμό ταμιευτηρίου, τόκος είναι η απόδοση που δίνει η τράπεζα για αυτά τα χρήματα.

Τα επιτόκια εκφράζουν αυτό το κόστος ή αυτήν την απόδοση ως ποσοστό του ποσού που έχει λάβει ή χορηγήσει ως δάνειο, δεδομένου ότι οι αποταμιεύσεις «δανείζονται» στην τράπεζα.

Αξίζει να σημειωθεί πως οι οικονομολόγοι κάνουν διάκριση μεταξύ «ονομαστικών» και «πραγματικών» επιτοκίων:

• Ονομαστικό επιτόκιο

Το ονομαστικό επιτόκιο είναι το επιτόκιο που στην ουσία συμφωνεί ο πολίτης να καταβάλλει. Για παράδειγμα, είναι το επιτόκιο που καταβάλλουν οι ιδιοκτήτες κατοικίας για το στεγαστικό τους δάνειο ή η απόδοση που λαμβάνουν οι αποταμιευτές για τις καταθέσεις τους. Οι δανειολήπτες καταβάλλουν το ονομαστικό επιτόκιο, ενώ οι αποταμιευτές το λαμβάνουν.

• Πραγματικό επιτόκιο

Σημαντικό για τους δανειολήπτες και για τους αποταμιευτές δεν είναι μόνο το ποσό που καταβάλλουν ή λαμβάνουν σε ονομαστικούς όρους, αλλά και η ποσότητα των αγαθών, των υπηρεσιών ή ο,τιδήποτε άλλο θα μπορούσαν να αγοράσουν με το ποσό αυτό. Αυτό αποκαλείται από τους οικονομολόγους αγοραστική δύναμη του χρήματος. Αυτή συνήθως μειώνεται με την πάροδο του χρόνου καθώς οι τιμές αυξάνονται λόγω του πληθωρισμού. Το πραγματικό κόστος δανεισμού και η πραγματική απόδοση επί των αποταμιεύσεων φαίνονται όταν λαμβάνουμε υπόψη τον πληθωρισμό.

Το πραγματικό επιτόκιο υπολογίζεται ως εξής: Πραγματικό επιτόκιο = ονομαστικό επιτόκιο – πληθωρισμός

• Ένα παράδειγμα που εξηγεί αυτή τη σχέση είναι το εξής:

Ένας αποταμιευτής που καταθέτει 1.000 ευρώ σε έναν λογαριασμό για ένα έτος μπορεί να λάβει ονομαστικό επιτόκιο 2,5% και, επομένως, σε διάστημα ενός έτους θα αποκομίσει 1.025 ευρώ.

Ωστόσο, αν οι τιμές αυξηθούν κατά 3%, θα χρειαστεί 1.030 ευρώ για να αγοράσει τα ίδια αγαθά ή υπηρεσίες που πριν από ένα έτος θα κόστιζαν 1.000 ευρώ.

Αυτό σημαίνει ότι η πραγματική απόδοση θα ήταν στην ουσία -0,5%.

Αυτό είναι το πραγματικό επιτόκιο, το οποίο υπολογίζεται αφαιρώντας τον ρυθμό πληθωρισμού (3%) από το ονομαστικό επιτόκιο (2,5%).

Ας δούμε μερικές από τις βασικές οικονομικές έννοιες που πρέπει να γνωρίζουμε όλοι:

Γραμμάτιο: Το γραμμάτιο είναι χρεόγραφο ή πιστωτικός τίτλος, το οποίο εκδίδεται από τον αγοραστή και περιέχει υπόσχεση του, να πληρώσει στον πωλητή ένα συγκεκριμένο ποσό (ονομαστική αξία του γραμματίου) στο τέλος προκαθορισμένης χρονικής περιόδου (ημερομηνία λήξης του γραμματίου).

Στην όψη του γραμματίου αναγράφονται επίσης η ημερομηνία έκδοσης και το όνομα του πωλητή και τίθεται η υπογραφή του αγοραστή (εκδότη).

Διαθέσιμο Εισόδημα: Διαθέσιμο εισόδημα είναι το εισόδημα που έχουν τελικά τα άτομα στη διάθεση τους και μπορούν να το καταναλώσουν ή να το αποταμιεύσουν.

Αποταμίευση: Αποταμίευση είναι το μέρος του τρέχοντος εισοδήματος μιας οικονομικής μονάδας, που δεν δαπανάται για την κάλυψη των τρεχουσών αναγκών της. Ο ρυθμός αποταμίευσης μιας οικονομικής μονάδας είναι ο λόγος των αποταμιεύσεων της προς το εισόδημα της.

Κατανάλωση: Κατανάλωση για τα νοικοκυριά είναι η δαπάνη που πραγματοποιούν για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών.

Κόστος: Κόστος θεωρείται η θυσία που συνεπάγεται η απόκτηση ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας και αποτελείται από το εμφανές και το αφανές κόστος.

Επένδυση: Επένδυση η δέσμευση κεφαλαίων για ένα χρονικό διάστημα, η οποία αναμένεται να αποφέρει πρόσθετα κεφάλαια στον επενδυτή. Επένδυση θεωρείται κάθε υλικό, διαρκές, παραγωγικό αγαθό που δεν καταναλώνεται με τη χρησιμοποίηση του, αλλά συμβάλλει στην απόκτηση κέρδους.

Η επένδυση μπορεί να αναφέρεται σε πολλούς τομεί, όπως χρηματιστηριακές συναλλαγές, αγορά ακινήτων, έργα τέχνης και σε οποιοδήποτε άλλο τομέα ο αγοραστής πιστεύει ότι η αγορά του θα πάρει αξία στο μέλλον. Ωστόσο, θα πρέπει να τονιστεί ότι κάθε επένδυση ενέχει ρίσκο και δεν είναι εξασφαλισμένη.