«Τρελή και πόρνη»: η υπόθεση του Αλιάκμονα ως “κακή εκπαίδευση” και της κοινής γνώμης και των ΜΜΕ

Υπάρχει μια ανυπόφορη, ανατριχιαστική ανάγνωση στην υπόθεση της γυναίκας που έριξε το μωρό της στον Αλιάκμονα, σκοτώνοντάς το. Δεν είναι η ανάγνωση του αναθέματος και του διασυρμού, αμφότερα προβλέψιψα και δικαιολογημένα. Δεν είναι καν η πτυχή της άρρωστης ανάγκης κάποιων να συγκριθούν (!) με τη δράστιδα για να νιώσουν αυτομάτως καλύτεροι / ιδανικοί / σχεδόν άγιοι, είτε είναι γονείς είτε όχι. Είναι η ανάγνωση της σαδιστικής (κυρίως δημοσιογραφικής) προσπάθειας να συνυφανθεί η αποτρόπαιη πράξη από τη μία με τα ήθη της δράστιδας και από την άλλη με την ψυχιατρική κατάστασή της.

Από χθες, η χαμερπής απόπειρα να σχηματιστεί η λέξη «πόρνη» και να τοποθετηθεί δίπλα στη λέξη «μάνα» είναι εντυπωσιακή στην αγριότητά της. Αν, μάλιστα, δίπλα σ’ αυτές τις λέξεις προστεθεί και ο χαρακτηρισμός «τρελή», πάει, λύθηκε το πρόβλημα, εξηγήθηκε η αποτρόπαια πράξη, ας περάσει η επόμενη είδηση, η επόμενη φρίκη.

Όσο σταδιακά το ρεπορτάζ και η οργανωμένη έρευνα για τους ελεγκτικούς μηχανισμούς υποκαθίσταται –κάποτε πλήρως- από τα μικροδικαστήρια των social media και κατευθύνεται από ανώνυμους λογαριασμούς που διακινούν φωτογραφίες (σ.σ.: να μια πρακτική που ξεκίνησε από τη δημοσίευση φωτογραφιών βιαστών και γυναικοκτόνων και γι’ αυτό «αγκαλιάστηκε» από μερίδα του κόσμου), τόσο η σοβαρή κουβέντα για τις προϋποθέσεις της μητρότητας, αλλά και για τον παράγοντα της ψυχικής υγείας, περιορίζεται σε νερά που χωρούν σε ποτήρι.

Γιατί η αποκαθήλωση της «μάνας – πόρνης» ή «της τρελής που δεν έπρεπε να γίνει μάνα» είναι εύκολα πεδία στα οποία μπορεί να διαπρέψει το ίδιο ο ρεπόρτερ τηλεοπτικής εκπομπής και ο ηλικιωμένος που πίνει ούζο στο καφενείο, ακριβώς το ίδιο και για τη μανούλα του Twitter που πονά και για εκείνη που δεν κατάφερε να αποκτήσει παιδί «και κοίτα πού πάει και τα δίνει ο Θεός».

(Φυσικά, από αυτή την κουβέντα διαφεύγει το ότι κάποτε και φαινομενικά «καλές μάνες» και «γυναίκες που δεν είχαν δώσει δικαιώματα» ή δεν φαίνονταν «μουρλές» ακριβώς, έπνιξαν τα παιδιά τους, αλλά αυτό δεν λαμβάνεται υπ’ όψιν γιατί –συνήθως- δεν εξυπηρετεί επισκεψιμότητα και τηλεθέαση ή απλώς το κουτσομπολιό).

Ένα βήμα πίσω: λύνουν όλα αυτά –τα επιτόπια ρεπορτάζ, οι δηλώσεις γνωστών και αγνώστων, η λύσσα στο Twitter- το πρόβλημα; Φυσικά και όχι. Πριν από 7 χρόνια, μια άλλη νεαρή γυναίκα πέταξε το μωρό της στον φωταγωγό, πριν από 4 χρόνια μια άλλη στα σκουπίδια – τα ίδια λέγονταν και τότε, ωστόσο πιο προσχηματικά, οι ίδιες παβλοφικές αντιδράσεις, η ίδια κοινωνική οργή για τις «ακατάλληλες μανάδες». Πέσαμε από τα σύννεφα, σηκωθήκαμε, σκουπιστήκαμε, καμία πρόνοια, καμία αλλαγή. 

Δύο βήματα πίσω: συνήθως στην Ελλάδα το ψυχιατρικό πρόβλημα χρησιμοποιείται ως άλλοθι ή βολική δικαιολογία για οτιδήποτε. Όμως, ποτέ δεν αντιμετωπίζεται σοβαρά και συντεταγμένα, ούτε καν όταν συμβεί κάτι κακό και απολύτως μη αναστρέψιμο. Άραγε τι πραγματικά να σκέφτηκαν ή να συνέστησαν σ’ αυτή τη γυναίκα οι επιστήμονες που την παρακολουθούσαν, όταν διαπίστωσαν ότι είναι έγκυος; Ποιος ελεγκτικός μηχανισμός βρήκε καλή την ιδέα ένας άνθρωπος με τέτοιο παρελθόν να διανύσει περιόδους εγκυμοσύνης, λοχείας και πρώτου έτους μητρότητας χωρίς απολύτως καμία παρακολούθηση; Ναι, αυτό δεν είναι πολύ εύκολο, όπως τα επιτόπια ρεπορτάζ της πλάκας, αλλά αναζητώντας τις ρίζες της τραγωδίας, καλώς ή κακώς, θα πρέπει να μιλήσουμε και γι’ αυτά.

Μένοντας στο εδώ και το τώρα: στην υπόθεση της Βέροιας το μοτίβο των στοιχείων του ρεπορτάζ υποδεικνύει όσα δεν έγιναν για να αποτραπεί ακόμα μία τραγωδία. Μένει έγκυος μια γυναίκα που μπαινοβγαίνει στο ψυχιατρείο επί 14 χρόνια και εμφανίζει συγκεκριμένη προβληματική συμπεριφορά, τόσο στην πραγματική ζωή όσο και στα social media. Η κλειστή τοπική κοινωνία ξέρει, αλλά δεν μιλάει ή μιλάει μόνο για να κρίνει, οι ελεγκτικοί μηχανισμοί ενώ γνωρίζουν το πρόβλημα είναι τραγικά απόντες, τελικά συμβαίνει το χειρότερο δυνατό.

«Τουλάχιστον δέκα φορές είχε νοσηλευτεί σε ψυχιατρικές κλινικές η 29χρονη από τη Βέροια, που δε δίστασε να πετάξει την κόρη της στον Αλιάκμονα», γράφει σε κατακερματισμένα ελληνικά ο συντάκτης ηλεκτρονικού Μέσου Ενημέρωσης και μέσα στο νοηματικό λάθος της πρότασης (πώς περιμένεις από έναν διαταραγμένο άνθρωπο να μη διστάσει;) κλείνει όλο το εγχώριο στίγμα και το έλλειμμα ενημέρωσης για ζητήματα ψυχικής υγείας στην Ελλάδα.

Κάτω από τον τίτλο και πριν από το κείμενο του ρεπορτάζ, το θέμα «ντύνει» φωτογραφικά ένα εξαιρετικά άβολο, αμήχανο, τέρμα προβληματικό στιγμιότυπο της 29χρονης. Δεν είναι μία σέξι φωτογραφία. Είναι μια φωτογραφία που αν τη βλέπαμε στο προφίλ ενός άγνωστου σε εμάς ανθρώπου, θα ξέραμε ότι κάτι δεν πάει καλά. Αν τη βλέπαμε στο προφίλ κάποιου φίλου, θα ανησυχούσαμε και θα του ζητούσαμε να σταματήσει να ποστάρει μέχρι να βρεθούμε και να μιλήσουμε. Αν τη βλέπαμε στο προφίλ ενός γνωστού, θα θορυβούμασταν, ίσως και να ενημερώναμε κάποιον από ειλικρινές ενδιαφέρον και για να προλάβουμε μία δυσάρεστη εξέλιξη – ειδικά αν γνωρίζαμε ότι αυτός ο άνθρωπος έχει παιδί.

Σίγουρα πάντως δεν θα συμπεραίναμε αβασάνιστα και με διάθεση αναθέματος ότι μία «μουρλή πόρνη σκότωσε το παιδί της».

Και ακόμα πιο σίγουρα, με νωπό ακόμα το τραύμα του βίαιου τέλους ενός μωρού, δεν θα «ξηλώναμε» φωτογραφίες αυτής της γυναίκας για να “ντύσουμε” το ρεπορτάζ της αποτρόπαιης πράξης της, αγνοώντας με φόρα το δεδομένο της ψυχικής ασθένειας.

Σε λίγες μέρες –όπως τόσες άλλες- κι αυτή η υπόθεση θα έχει ξεχαστεί. Εκείνο που θα μείνει θα είναι λίγη ακόμα «κακή εκπαίδευση» στη διαχείριση τέτοιων θεμάτων και λίγο ακόμα άλλοθι σε μηχανισμούς ελέγχου που ολιγωρούν, αφήνοντας χώρο για νέες τραγωδίες.