Πανελλαδική έρευνα για το bullying – Όσο αυξάνεται η φτώχεια, τόσο αυξάνεται ο σχολικός εκφοβισμός

Ιδιαίτερα αυξημένα εμφανίζονται τα περιστατικά εκφοβισμού στην Ελλάδα:

1 στα 3 παιδιά δηλώνει ότι έχει δεχθεί bullying.

1 στα 3 παιδιά που δηλώνει ότι ξοδεύει πολλές ώρες σε οθόνες ημερησίως, βιώνει σχολικό εκφοβισμό.

1 στα 4 παιδιά, αισθάνεται πώς το σχολείο δεν του μαθαίνει να μην εκφοβίζει τους συμμαθητές τους.

Η αύξηση των περιστατικών είναι ανάλογη με τα επίπεδα φτώχειας και τις κοινωνικές ανισότητες.

Τα στοιχεία προκύπτουν από πανελλήνια έρευνα για τον σχολικό εκφοβισμό (bullying), που διεξήγαγε το Κέντρο για τη Βία και τον Εκφοβισμό του Οργανισμού ‘Το Χαμόγελο του Παιδιού’ το διάστημα 2023-2024.

Ειδικότερα, ένα στα δύο παιδιά έχει δεχθεί εκφοβισμό στην πλημμυροπαθή Περιφέρεια Θεσσαλίας (45,6%), στην πυρόπληκτη Περιφέρεια Νότιου Αιγαίου (44,3%), στα Ιόνια Νησιά (42,9%), στην Περιφέρεια Ηπείρου (41,9%) και στην Αττική (40,7%). Τα λιγότερα κρούσματα εκφοβισμού καταγράφονται στην Πελοπόννησο (18,4%), σύμφωνα με τα βασικά ευρήματα της έρευνας. Συνολικά στη χώρα, 1 στα 3 παιδιά (35,5%) δηλώνει πως έχει πέσει θύμα εκφοβισμού κατά το τρέχον σχολικό έτος (2023-24).

Τα κορίτσια εκφοβίζονται συχνότερα σε σχέση με τα αγόρια ενώ γενικά, είναι πιο πολλά τα περιστατικά στο γυμνάσιο – μεταξύ των ηλικιών 12 με 15, είναι υψηλότερο το ποσοστό των μαθητών που φοιτούν στο γυμνάσιο και δηλώνουν ότι αισθάνονται πως τους εκφοβίζουν οι συμμαθητές τους συγκριτικά με το ποσοστό των παιδιών, που αναφέρουν το ίδιο και φοιτούν στο δημοτικό ή στο λύκειο.

Επίσης, το 1 στα 3 παιδιά, που δηλώνει πως περνά πολλές ώρες ημερησίως μπροστά σε μία οθόνη, βιώνει σχολικό εκφοβισμό, σε σύγκριση με το αντίστοιχο ποσοστό παιδιών, που δηλώνουν πως ξοδεύουν λιγότερο χρόνο μπροστά σε οθόνη.

Τέλος, το 1 στα 4 παιδιά (26,6%) σε εθνικό επίπεδο και σε σύνολο σχολικών βαθμίδων, δηλώνει πως αισθάνεται ότι το σχολείο δεν του μαθαίνει να μην εκφοβίζει τους συμμαθητές του ενώ το 100% των παιδιών θα προτιμούσε να απευθυνθεί για βοήθεια σε τηλεφωνική γραμμή, επιλέγοντας την Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή SOS 1056 του Οργανισμού ‘Το Χαμόγελο του Παιδιού’.

Τα περιστατικά εκφοβισμού σημειώνουν αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια: από το 32,4% των μαθητών, που δέχθηκαν bullying το σχολικό έτος 2022-23, το ποσοστό ανέβηκε στο 35,5% το 2023-24, όπως αναδεικνύεται από τη μελέτη της διαχρονικής εξέλιξης του φαινομένου στην Ελλάδα.

H ταυτότητα της έρευνας

Την έρευνα διεξήγαγε το Κέντρο για τη βία και τον εκφοβισμό – Bullying του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού». Σε ό,τι αφορά το μεθοδολογικό πλαίσιο, αναφέρεται πως η δειγματοληψία έγινε σε 2.047 παιδιά και τα ευρήματα χαρτογραφήθηκαν ανά γεωγραφική περιφέρεια. Συντονίστρια ήταν η ερευνήτρια δρ Ειρήνη Λεριού.

Η συγκεκριμένη έρευνα κινήθηκε γύρω από το ερώτημα πώς διαμορφώνεται διαχρονικά ο σχολικός εκφοβισμός υπό το πρίσμα της παιδικής φτώχειας ενώ υπογραμμίζεται πως δεν υπάρχει καμία άλλη έρευνα, που να συνδέει το φαινόμενο του εκφοβισμού με την ευημερία και την φτώχεια. Όπως καταδεικνύεται, όσο αυξάνεται η φτώχεια, δηλαδή όπου καταγράφεται μεγαλύτερη έλλειψη της αρχικής βασικής στέγης, κομμένη παροχή ρεύματος, διατροφή κ.α. όπως και ανισότητες, όπως όταν έχει προηγηθεί μία καταστροφή ή κρίση – όπως οι πλημμύρες ή οι πυρκαγιές – τόσο εντείνεται ο σχολικός εκφοβισμός.

Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας και του Εκφοβισμού (European Antibullying Network – ΕΑΝ) – Το Ευρωπαϊκό Πρότυπο Πιστοποίησης κατά του Εκφοβισμού

Το ΕΑΝ ιδρύθηκε το 2014, με πρωτοβουλία του «Χαμόγελου», και σήμερα συμμετέχουν 22 φορείς-μέλη (κοινωνία των πολιτών, οργανώσεις, δημόσιους φορείς και σχολεία) από 14 ευρωπαϊκά κράτη με πρόεδρο το ‘Χαμόγελο’. Στόχευση του φορέα είναι η
καταπολέμηση της βίας και του εκφοβισμού, στο φυσικό και στο διαδικτυακό κόσμο.Σύμφωνα με στοιχεία, που παρουσίασε το Δίκτυο σχετικά με τη διάσταση του φαινομένου στην Ευρώπη, τα περιστατικά εκφοβισμού δείχνουν να ‘κανονικοποιούνται’ καθώς η αντίληψη των μαθητών για τον εκφοβισμό βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων ετών. Συγκεκριμένα, σε έρευνα του ANAR Foundation, που εδρεύει στην Ισπανία,, τα περιστατικά βίας και bullying έχουν αποκτήσει μία κανονικότητα στη συνείδηση και αντίληψη των παιδιών. Ενδεικτική, η σύγκριση δεδομένων μεταξύ του 2022, όταν το 24,4% των μαθητών θεωρούσαν ότι υπάρχει κάποιος στην τάξη τους που εκφοβίζεται, ενώ σε αντίστοιχη έρευνα του 2023, το ποσοστό αυτό κατρακυλά στο 11.8%. Αξίζει να σημειωθεί, ότι το 11.8% είναι το χαμηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί από το 2015, όταν τότε, ένας στους δύο μαθητές θεωρούσε ότι υπήρχε περιστατικό εκφοβισμού στην τάξη του (50,1%).

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα στοιχεία από έρευνα στην Κροατία: 1 στα 4 παιδιά βιώνουν μία μορφή βίας στο σχολείο καθημερινά, με το 19% αυτών των παιδιών να δέχονται βία και το 8% να δέχεται αλλά και να ασκεί βία, όπως ενημερώνει το Center for Missing and Exploited Children, Croatia. Επίσης, το 62% των γονέων και το 44% των μαθητών δηλώνουν ότι δεν έχουν ποτέ ενημερωθεί για τα φαινόμενα της βίας και του εκφοβισμού. Μόνο το 68% των εκπαιδευτικών είναι ενήμερο για τη νομική ευθύνη που φέρει να αναφέρει στις αρμόδιες αρχές περιστατικό βία με εμπλεκόμενο παιδί.

Το Ευρωπαϊκό Πρότυπο Πιστοποίησης κατά του Εκφοβισμού, είναι το αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας κοινωνικών επιστημόνων από πολλές χώρες της Ευρώπης, μέλη του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά του Εκφοβισμού (European Antibullying Network – ΕΑΝ) και της EUROCERT και συνιστά μία διεθνή καινοτομία για την αντιμετώπιση του φαινομένου.

Το Πρότυπο Πιστοποίησης κωδικοποιεί τις απαιτήσεις, τις οποίες θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη μία Οργανωμένη Δομή και να τις εντάσσει σε ένα Σύστημα Διαχείρισης, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη και στη διαμόρφωση ενός συνεκτικού πλαισίου αντιμετώπισης του εκφοβισμού. Απευθύνεται σε οργανωμένες δομές εκπαίδευσης ανηλίκων, όπως σχολεία, αθλητικά σωματεία, πολιτιστικούς συλλόγους κ.λ.π του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα. Έχει ενιαία εφαρμογή σε όλες τις Ευρωπαϊκές Χώρες – Μέλη του EAN.

Το να έχει λάβει την πιστοποίηση κάποιος φορέας, δεν σημαίνει ότι σε αυτόν αποκλείεται η ύπαρξη περιστατικών βίας & εκφοβισμού ανηλίκων. Ωστόσο, μειώνει τους σχετικούς κινδύνους, διασφαλίζει την ορθή διερεύνηση των περιστατικών και εξασφαλίζει την αποτελεσματική διαχείρισή τους.

Μοναδικό σχολείο στην Ευρώπη, το οποίο έχει λάβει την Πιστοποίηση, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Πρότυπο Πιστοποίησης κατά του Εκφοβισμού, είναι τα Εκπαιδευτήρια Δούκα.
Πρόσφατα (9/3) διοργάνωσαν εκπαιδευτική ημερίδα με σκοπό την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση της εκπαιδευτικής κοινότητας για το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας, στο πλαίσιο της οποίας προτάθηκε σχέδιο δράσεων και ενεργειών τόσο για την πρόληψη, όσο και για την αντιμετώπιση της βίας στα σχολεία.
Η διοργάνωση τέλεσε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, με αφορμή την 6η Μαρτίου, η οποία έχει καθιερωθεί ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της βίας στα σχολεία.

Το Χαμόγελο του Παιδιού στον αγώνα κατά του σχολικού εκφοβισμού

Έντονη δράση στον αγώνα κατά του σχολικού εκφοβισμού αναπτύσσει εδώ και χρόνια ο Οργανισμός ‘Το Χαμόγελο του Παιδιού’. H Πανελλαδική Σχολική Εκστρατεία Ευαισθητοποίησης «Μίλα Τώρα» τρέχει ήδη 11 Χρόνια, έχουν συμμετάσχει 2.418 σχολεία και 71.342 μαθητές και μαθήτριες.
Σύμφωνα με όσα σημειώνει το Κέντρο για τη Βία και τον Εκφοβισμό του ‘Χαμόγελου’, πραγματοποιείται μία συμβουλευτική κάθε 2 ημέρες για bullying σε παιδιά.

Στο πλαίσιο τετραήμερης δράσης του ‘Χαμόγελου’ και με αφορμή την Πανελλήνια Ημέρα κατά του Bullying, 6η Μαρτίου, το Κέντρο για τη βία και τον εκφοβισμό – Bullying του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού», με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Δικτύου ενάντια στην ενδοσχολική Βία και τον Εκφοβισμό (European Antibullying Network) και σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Μαθητικό Εθελοντικό Δίκτυο “YouSmile”, διοργάνωσε εκδήλωση, η οποία υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της δράσης του Οργανισμού, για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση 1.000 μαθητών και μαθητριών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από σχολεία της Αττικής, για το φαινόμενο του bullying, υπό τον συντονισμό της εξειδικευμένης ομάδας Ψυχολόγων του.

Φέτος, το ‘Χαμόγελο’, δίνοντας έμφαση στην πρόληψη, ενώνει τις δυνάμεις του με το ΝΟΥΝΟYGouda και πραγματοποιεί το πρόγραμμα «Έχεις τη δύναμη μέσα σου» κατά της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού σε 40.000 μαθητές σε 450 σχολεία σε όλη την Ελλάδα για το χρονικό διάστημα Μάρτιος 2024 – Μάρτιος 2025.