Έρπης Ζωστήρας: Πώς μεταδίδεται – Οι επιπλοκές της νόσου – Δύο εμβόλια που προστατεύουν

Ο έρπητας ζωστήρας είναι ένα επώδυνο, συνήθως κνησμώδες εξάνθημα που αναπτύσσεται στη μία πλευρά του προσώπου ή του σώματος. Το εξάνθημα αποτελείται από μικρές φυσαλίδες που συνήθως ξεφλουδίζουν σε 7 έως 10 ημέρες και εξαφανίζονται πλήρως μέσα σε 2 έως 4 εβδομάδες.

Πολλοί ενήλικες ασθενείς που επισκέπτονται παθολογικά ιατρεία έχουν απορίες σχετικά με την εμφάνιση έρπητα ζωστήρα και όλοι έχουν να διηγηθούν κάποια δυσάρεστη ιστορία που έχουν ακούσει σχετικά με την ασθένεια αυτή.

Οι ασθενείς μπορεί να έχουν πόνο, κνησμό ή μυρμήγκιασμα στην περιοχή όπου θα εμφανιστεί το εξάνθημα αρκετές ημέρες πριν την εμφάνιση του, ενώ μπορεί να συνυπάρχει και πυρετός.

Από τι προκαλείται

Ο έρπητας ζωστήρας προκαλείται από τον ιό της ανεμευλογιάς ζωστήρα (VZV), τον ίδιο ιό, δηλαδή, που προκαλεί την ανεμευλογιά. Αφού ένα άτομο αναρρώσει από την ανεμευλογιά, ο ιός παραμένει αδρανής (ανενεργός) στο σώμα και συγκεκριμένα στα νεύρα (γάγγλια). Αυτός ο ιός μπορεί να επανεργοποιηθεί χρόνια αργότερα, προκαλώντας έρπητα ζωστήρα με κατανομή του εξανθήματος στη δερματική περιοχή που έχει αισθητηριακή νεύρωση από το νεύρο στο οποίο έχει ενεργοποιηθεί ο ιός.
Οι ασθενείς με έρπητα ζωστήρα μπορούν να μεταδώσουν τον ιό σε ανεμβολίαστα για τον ιό άτομα. Αυτό γίνεται είτε με άμεση επαφή με το υγρό των φυσαλίδων ή με αναπνοή αερολύματος από τις φυσαλίδες. Στον ανεμβολίαστο ασθενή που δεν έχει νοσήσει από ανεμευλογιά θα προκληθεί η νόσος. Συστήνεται ως εκ τούτου οι ασθενείς με ζωστήρα να έχουν πάντα καλυμμένο το φυσαλιδώδες εξάνθημα μέχρι την επούλωσή του.

Επιπλοκές

Η συχνότερη επιπλοκή του έρπητα ζωστήρα είναι ένας βασανιστικός πόνος στη θέση κατανομής του εξανθήματος που επιμένει μετά την αποδρομή του για μήνες ή και χρόνια και οδηγεί τους ασθενείς στη λήψη πολλών φαρμάκων για να τον υποφέρουν.

Υπάρχουν και άλλες σοβαρές επιπλοκές που μπορεί να εμφανιστούν όπως απώλεια όρασης σε προσβολή του οφθαλμικού κλάδου του τριδύμου (εξάνθημα στο μέτωπο γύρω από τον οφθαλμό), ενώ στα πλαίσια της ιαιμίας που μπορεί να συνυπάρχει κατά την επανενεργοποίηση του ιού μπορεί να έχουμε πνευμονίτιδα, μηνιγγοεγκεφαλίτιδα ή ηπατίτιδα σπανιότερα. Βακτηριακές λοιμώξεις των εξανθημάτων – ελκών επίσης, μπορεί να συμβούν.

Η έκπτωση της άμυνας του οργανισμού ευθύνεται για την εμφάνιση του εξανθήματος του έρπητα ζωστήρα. Η μεγάλη ηλικία και το γήρας αποτελούν την πρώτη και κύρια αιτία πτώσης της άμυνας του οργανισμού που αφορά όλο τον πληθυσμό ενώ βλέπουμε ζωστήρα και σε νεότερα άτομα που βρίσκονται σε συνθήκες άγχους και stress. Παράγοντας κινδύνου είναι επίσης κάθε νόσημα που συνοδεύεται από ανοσοκαταστολή όπως για παράδειγμα αυτοάνοσα ή κακοήθη νοσήματα όπου οι ασθενείς υποβάλλονται σε ανοσοτροποποιητικές θεραπείες.

Η ανοσοποίηση των παιδιών με το εμβόλιο της ανεμευλογιάς μπορεί να οδηγήσει επίσης σε επανενεργοποίηση του ιού αφού πρόκειται για ζωντανό εμβόλιο, ωστόσο θεωρείται ότι η εμφάνιση έρπητα ζωστήρα γίνεται σπανιότερα σε σχέση με αυτούς που νόσησαν από ανεμευλογιά και επιπλέον πρόκειται για αδρανοποιημένο ιό. Τα δεδομένα είναι ακόμα ελλιπή σχετικά με τις μεγάλες ηλικίες δεδομένου ότι το εμβόλιο της ανεμευλογιάς εφαρμόζεται μετά το 1995.

Σχετικά με τον έρπητα ζωστήρα ευτυχώς υπάρχει και πρόληψη και αντιιική θεραπεία. Η αγωγή με φάρμακα μειώνει τη διάρκεια του εξανθήματος και τη συχνότητα εμφάνισης μεθερπητικής νευραλγίας αρκεί να δίνεται έγκαιρα. Γι’ αυτό έχει νόημα να ενημερώνουμε το γιατρό μας άμεσα για την εμφάνιση του εξανθήματος ακόμη κι αν ξέρουμε ότι πρόκειται για ζωστήρα και να μην υποτιμάμε τη σοβαρότητα της νόσου, έτσι ώστε να μπορούμε να έχουμε έγκαιρα πρόσβαση στην κατάλληλη αγωγή.

Εμβόλια

Εκτός από τη θεραπεία έχουμε και δυο εμβόλια για τον έρπητα ζωστήρα τα οποία μπορούν να δοθούν ακόμα και σε ασθενείς που έχουν νοσήσει από έρπητα ζωστήρα αρκεί να έχει περάσει η οξεία φάση. Το πρώτο ζωντανό από αδρανοποιημένο ιό αφορά στο γενικό πληθυσμό των ανοσοεπαρκών ασθενών στην Ελλάδα μετά την ηλικία των 50 ετών και χορηγείται υποδόρια ή ενδομυϊκά σε μία (1) δόση.

Το δεύτερο γενετικά ανασυνδυασμένο εμβόλιο αποζημιώνεται μόνο για ασθενείς με συγκεκριμένες καταστάσεις ανοσοκαταστολής (μεταμόσχευση μυελού, σε ασθενείς με συμπαγείς όγκους πριν ή κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας, σε ασθενείς με αιματολογικές κακοήθειες και σε χρόνια ανοσοκατεσταλμένους λήπτες νεφρικού μοσχεύματος γιατί η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών εισηγείται την ένταξη, του αδρανοποιημένου, ανασυνδυασμένου εμβολίου έναντι του έρπητα ζωστήρα (RZV) σε πρώτη φάση στα άτομα με ανοσοκαταστολή και σ’ αυτήν την περίπτωση καλό θα είναι να ρωτάμε το θεράποντα ιατρό μας αν δικαιούμαστε το εμβόλιο σε περίπτωση που ανήκουμε σε κάποια από τις ευπαθείς ομάδες γιατί το καινούργιο εμβόλιο είναι ασφαλές και με αρίστη αποτελεσματικότητα που διαρκεί και πάρα πολλά χρόνια. Δίνεται σε δυο δόσεις με απόσταση δυο έως έξι μηνών αλλά στην περίπτωση που ένας ασθενής πρέπει να αρχίσει κάποια ανοσοτροποποιητική θεραπεία το διάστημα μπορεί να συμπτυχθεί στον ένα μήνα.

Τα νέα είναι ελπιδοφόρα για τη νόσο αυτή που προκαλεί φόβο και περιμένουμε σε επόμενη φάση τη γενίκευση εφαρμογής του καινούργιου εμβολίου στον πληθυσμό.