Κουτσομπολιό: Η συνήθεια που αγαπάμε να μισούμε έχει πολλά οφέλη – Έρευνα αποκαλύπτει

Όλοι έχουμε συναντήσει στη ζωή μας εκείνο το άτομο που πραγματικά δε μπορεί να κρατήσει μυστικό. Του εκμυστηρευόμαστε κάτι και ξέρουμε πως, την επόμενη στιγμή, η φήμη θα έχει εξαπλωθεί σαν πυρκαγιά. Κακό πράγμα το κουτσομπολιό.

Ή μήπως όχι;

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ και το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ πιστεύουν ότι ο κουτσομπόλης ίσως τελικά να μην είναι και τόσο άξιος αποτροπιασμού και ότι το κουτσομπολιό μπορεί ακόμη και να ωφελεί τους κοινωνικούς κύκλους. Η σχετική μελέτη δημοσιεύεται στο Proceedings of the National Academy of Sciences.

Ορίζοντας ως κουτσομπολιό την «ανταλλαγή προσωπικών πληροφοριών για απόντες τρίτους», οι ερευνητές εξηγούν ότι το κουτσομπολιό είναι ικανό να προσφέρει ένα κοινωνικό όφελος. Πιο συγκεκριμένα, η μελέτη διαπίστωσε ότι είναι χρήσιμο όσον αφορά στη διάδοση πληροφοριών σχετικά με τη φήμη των ανθρώπων, οι οποίες μπορούν στη συνέχεια να βοηθήσουν τους αποδέκτες να διαχωρίσουν πιο αποτελεσματικά τους αξιόπιστους από τους αναξιόπιστους ανθρώπους.

«Όταν οι άνθρωποι ενδιαφέρονται να μάθουν αν κάποιος είναι καλό άτομο για να αλληλεπιδράσουν μαζί του, το κουτσομπολιό μπορεί να αποδειχθεί πολύ χρήσιμο», σχολιάζει η συντάκτρια της μελέτης Dana Nau, πρώην καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών και στο Ινστιτούτο Έρευνας Συστημάτων του UMD. Τα ευρήματα αυτά προέρχονται από μια προσομοίωση σε υπολογιστή, που σκοπό είχε να βοηθήσει στην επίλυση ενός μακροχρόνιου μυστηρίου στην κοινωνική ψυχολογία: Πώς το κουτσομπολιό εξελίχθηκε σε μια τόσο διαδεδομένη, δημοφιλή ενασχόληση, πέραν φύλου, ηλικίας, κουλτούρας και κοινωνικοοικονομικού υποβάθρου;

«Μια προηγούμενη μελέτη δείχνει ότι, κατά μέσο όρο, ένα άτομο ξοδεύει μια ώρα την ημέρα μιλώντας για τους άλλους, χρόνος που αντιστοιχεί σε μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς μας», εξηγεί η συντάκτρια της μελέτης, Xinyue Pan. «Επομένως, είναι σημαντικό να το μελετήσουμε». Προηγούμενες μελέτες δείχνουν ότι το κουτσομπολιό είναι ικανό να συνδέει μεγάλες ομάδες ανθρώπων μεταξύ τους και να προάγει τη συνεργασία, ωστόσο παρέμενε ασαφές τι κερδίζουν οι κουτσομπόληδες από αυτές τις αλληλεπιδράσεις.

«Δεν είναι σαφές γιατί το κουτσομπολιό, το οποίο απαιτεί σημαντικό χρόνο και ενέργεια, εξελίχθηκε ως προσαρμοστική στρατηγική σε όλα», εξηγεί η Michele Gelfand, καθηγήτρια στο Stanford Business School και ομότιμη καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας του UMD. Μυστήριο παραμένει, επιπλέον, και το γιατί οι αποδέκτες του κουτσομπολιού είναι συνήθως τόσο πρόθυμοι να παρέχουν στους κουτσομπόληδες ένα πεδίο δράσης.

Προσπαθώντας να βρουν απαντήσεις, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα μοντέλο εξελικτικής θεωρίας παιγνίων, που μιμείται την ανθρώπινη λήψη αποφάσεων. Χάρη στο συνδυασμό των αρχών της εξελικτικής βιολογίας και της θεωρίας παιγνίων, η ερευνητική ομάδα μπόρεσε να δει πώς τα εικονικά υποκείμενα της μελέτης, αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους και άλλαζαν τις στρατηγικές τους για να λάβουν ανταμοιβές.

Κατά τη διάρκεια της μελέτης, τα εικονικά υποκείμενα μπορούσαν είτε να συνεργαστούν με τους κουτσομπόληδες, είτε να αποστατήσουν και να γίνουν ακόμη και τα ίδια κουτσομπόληδες. Ήταν ελεύθερα να αλλάξουν τις στρατηγικές τους, όταν παρατηρούσαν τις συνέπειες ή τις ανταμοιβές των αποφάσεων άλλων υποκειμένων. Στο τέλος της προσομοίωσης, το 90% των υποκειμένων ήταν κουτσομπόληδες.

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι τείνουν να συνεργάζονται με τους κουτσομπόληδες, επειδή θέλουν να προστατεύσουν τη δική τους φήμη και να αποφύγουν να γίνουν αντικείμενο φημολογίας. Οι κουτσομπόληδες, από την άλλη, κερδίζουν και μόνο εξασφαλίζοντας τη «συνεργασία» κάποιου άλλου. «Αν οι άλλοι υιοθετούν την καλύτερη δυνατή συμπεριφορά επειδή γνωρίζουν ότι κουτσομπολεύετε, τότε είναι πιο πιθανό να συνεργαστούν μαζί σας σε πράγματα», σχολιάζει η δρ. Nau. «Το γεγονός ότι κουτσομπολεύετε καταλήγει να σας παρέχει ένα όφελος. Αυτό, στη συνέχεια, εμπνέει και τους άλλους να κουτσομπολεύουν, επειδή βλέπουν ότι παρέχει ανταμοιβή».

Λόγω της ικανότητάς τους να επηρεάζουν τους άλλους και να ενθαρρύνουν τη συνεργασία, οι ερευνητές λένε ότι οι κουτσομπόληδες έχουν ένα «εξελικτικό πλεονέκτημα», που διαιωνίζει τον κύκλο του κουτσομπολιού, παρέχοντας στους ακροατές μια χρήσιμη υπηρεσία.

Αν και το κουτσομπολιό έχει αναμφισβήτητα αρνητική κοινωνική χροιά, η δρ. Pan τονίζει εξυπηρετεί μια χρήσιμη λειτουργία. «Τόσο το θετικό, όσο και το αρνητικό κουτσομπολιό είναι σημαντικά, επειδή παίζουν ρόλο στην ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τη φήμη των ανθρώπων», λέει η ειδικός. «Από τη στιγμή που οι άνθρωποι έχουν αυτές τις πληροφορίες, συνεργάζονται κι αυτό είναι πραγματικά ευεργετικό για την ομάδα. Έτσι, το κουτσομπολιό δεν είναι πάντα κάτι κακό. Μπορεί να είναι και κάτι θετικό».

Η προσομοίωση συνυπολόγισε επίσης διάφορους παράγοντες που είτε βοηθούν, είτε εμποδίζουν τη διάδοση του κουτσομπολιού. «Το μοντέλο δίνει ενδείξεις για τα πλαίσια όπου το κουτσομπολιό μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο πιθανό να ανθίσει», σημειώνει η δρ. Gelfand.

Οι ερευνητές καταλήγουν σε ένα βασικό συμπέρασμα: Με βάση τον συντριπτικό αριθμό κουτσομπόληδων που προέκυψαν στην προσομοίωση, το κουτσομπολιό δεν πρόκειται να εξαφανιστεί σύντομα.