Όραση: «Προειδοποιεί» για κενά μνήμης ακόμη και 12 χρόνια πριν τη διάγνωση άνοιας

Λένε ότι τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής. Μπορούν όμως εξίσου να αντικατοπτρίζουν και την κατάσταση της υγείας μας, καθώς μέσω της όρασης μπορούν να προειδοποιούν για μια σειρά παθήσεων, από τον διαβήτη μέχρι καρδιαγγειακά νοσήματα. Εκπληκτικά, από τους οφθαλμούς μπορούν να αποκαλυφθούν και οι διαταραχές μνήμες ή η γνωστική εξασθένιση.

Η Δρ Eef Hogervorst, καθηγήτρια Βιολογικής Ψυχολογίας, ο Δρ Ahmet Begde, Υποψήφιος διδάκτωρ, και ο Δρ Thom Wilcockson, Ανώτερος λέκτορας Ψυχολογίας, όλοι από το Πανεπιστήμιο Loughborough παρουσιάζουν με άρθρο τους στο The Conversation πώς η απώλεια της οπτικής ευαισθησίας μπορεί να προβλέψει την άνοια 12 χρόνια πριν τη διάγνωσή της.

Η μελέτη τους βασίστηκε σε 8.623 υγιή άτομα από το Νόρφολκ της Αγγλίας, τα οποία παρακολουθήθηκαν για αρκετά χρόνια. Μέχρι το τέλος της μελέτης, 537 συμμετέχοντες είχαν αναπτύξει άνοια κι έτσι κατάφεραν να εντοπίσουν ποιοι παράγοντες μπορεί να είχαν προηγηθεί αυτής της διάγνωσης. Στην αρχή της μελέτης, οι συμμετέχοντες δοκιμάστηκαν σε ένα τεστ οπτικής ευαισθησίας, κατά το οποίο έπρεπε να πατήσουν ένα κουμπί μόλις έβλεπαν ένα τρίγωνο να σχηματίζεται σε ένα πεδίο κινούμενων κουκκίδων. Όσα άτομα αντιλαμβανόντουσαν πιο αργά το τρίγωνο στην οθόνη ήταν εκείνα που τελικά θα εμφάνιζαν άνοια.

Πώς σχετίζεται η άνοια με την όραση; 

Όπως εξηγούν οι ερευνητές, τα προβλήματα όρασης μπορεί να αποτελούν έναν πρώιμο δείκτη γνωστικής εξασθένισης καθώς οι πλάκες του αμυλοειδούς, που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ, θα μπορούσαν πρώτα να επηρεάσουν τις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την όραση. Παράλληλα, τα μέρη του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη μνήμη καταστρέφονται όσο η νόσος εξελίσσεται. Έτσι, οι εξετάσεις της όρασης μπορεί να εντοπίσουν ελλείμματα πριν από τις εξετάσεις μνήμης.

Yπάρχουν, ωστόσο, και άλλες πτυχές της οπτικής επεξεργασίας που επηρεάζονται από τη νόσο Αλτσχάιμερ, όπως η ικανότητα διάκρισης των περιγραμμάτων των αντικειμένων (ευαισθησία στην αντίθεση) καθώς και ο διαχωρισμός μεταξύ ορισμένων χρωμάτων (η ικανότητα να βλέπει κανείς το μπλε-πράσινο φάσμα επηρεάζεται νωρίς στην άνοια). Επιπλέον, τα άτομα με άνοια τείνουν να μην ακολουθούν το συνηθισμένο μοτίβο σάρωσης του προσώπου του συνομιλητή τους, αλλά ούτε και του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο βρίσκονται. Γι’ αυτό και αργότερα τους είναι και πιο δύσκολο να αναγνωρίσουν ακόμα και τα πιο κοντινά τους πρόσωπα. Οι αλλαγές αυτές μπορούν να επηρεάσουν τη ζωή τους χωρίς να το αντιλαμβάνονται άμεσα.

Ένα άλλο πρώιμο σημάδι της νόσου Αλτσχάιμερ που τονίζουν οι επιστήμονες είναι το έλλειμμα στον ανασταλτικό έλεγχο των οφθαλμικών κινήσεων, στην ικανότητα δηλαδή να καταστέλλονται οι περισπασμοί και οι παρορμητικές αντιδράσεις. Τα άτομα με τη νόσο Αλτσχάιμερ, συνεπώς, φαίνεται πως δεν είναι ικανά να αγνοούν τα ερεθίσματα που αποσπούν την προσοχή τους, γεγονός που μπορεί να εμφανιστεί ως προβλήματα ελέγχου των οφθαλμικών κινήσεων. Ως αποτέλεσμα, θα μπορούσαν να αυξηθούν οι πιθανότητες πρόκλησης ενός τροχαίου ατυχήματος.

Μπορεί να βοηθήσει η κίνηση των ματιών;

Οι ερευνητές εξετάζουν εάν οι περισσότερες οφθαλμικές κινήσεις μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της μνήμης, δεδομένου ότι η οπτική ευαισθησία σχετίζεται με την απόδοσή της. Προηγούμενες σχετικές μελέτες απέδωσαν ανομοιογενή αποτελέσματα, όμως ορισμένες μελέτες διαπίστωσαν ότι η κίνηση των ματιών μπορεί να βελτιώσει τη μνήμη. Ίσως αυτό εξηγεί γιατί και οι ίδιοι οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που παρακολουθούν περισσότερη τηλεόραση και διαβάζουν περισσότερο, έχουν καλύτερη μνήμη και μικρότερο κίνδυνο άνοιας από εκείνους που δεν το κάνουν.

Σε άλλες μελέτες διαπιστώθηκε ότι οι κινήσεις των ματιών από τα αριστερά προς τα δεξιά και από τα δεξιά προς τα αριστερά που γίνονται γρήγορα (δύο κινήσεις των ματιών ανά δευτερόλεπτο) βελτιώνουν την αυτοβιογραφική μνήμη. Ωστόσο, ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι αυτή η ευεργετική επίδραση της κίνησης των ματιών ωφελεί μόνο τους δεξιόχειρες, χωρίς να υπάρχουν αποδείξεις γι’ αυτό.

Συμπερασματικά, οι ερευνητές αναφέρουν ότι μέχρι να διευκολυνθεί η πρόσβαση σε φθηνότερους και πιο εύχρηστους ανιχνευτές ματιών, η χρήση των οφθαλμικών κινήσεων ως διαγνωστικό εργαλείο για τη νόσο Αλτσχάιμερ σε πρώιμο στάδιο δεν είναι δυνατή εκτός εργαστηρίου.