Καρκίνος: Πού οφείλεται η ραγδαία αύξηση περιστατικών παγκοσμίως; Οι ειδικοί εξηγούν

Για μια τρομακτική αύξηση, της τάξεως του 77%, στα περιστατικά καρκίνου τα επόμενα χρόνια κάνει λόγο η νέα έκθεση που δημοσίευσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Οι απογοητευτικές αυτές εκτιμήσεις είδαν το φως της δημοσιότητας λίγο πριν την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου (4 Φεβρουαρίου), με την έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Έρευνας για τον Καρκίνο να κάνει συγκεκριμένα λόγο για περίπου 35 εκατομμύρια νέα περιστατικά καρκίνου μέχρι το 2050.

Παράλληλα, η έκθεση αναφέρει τον παράγοντα που θεωρεί ως την κύρια αιτία γι’ αυτή την έξαρση: την ατμοσφαιρική ρύπανση.

Τα μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια σχετίζονται με κυτταρική βλάβη

Ο δρ. Emmanuel Ricard, εκπρόσωπος της Γαλλικής Ένωσης κατά του Καρκίνου, «έδειξε» προς την κατεύθυνση των μικροσωματιδίων που εκλύονται από τα καυσαέρια των κινητήρων ντίζελ. Αυτά τα μικροσκοπικά σωματίδια μπορούν να διεισδύσουν βαθιά στους πνεύμονες, φτάνοντας στις κυψελίδες, τους μικροσκοπικούς αεροφόρους σάκους, όπου το αίμα ανταλλάσσει οξυγόνο και διοξείδιο του άνθρακα κατά την αναπνοή. Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού ενεργοποιούνται για να απομακρύνουν αυτά τα σωματίδια, με αποτέλεσμα να προκαλείται φλεγμονή. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κυτταρική διαταραχή, προκαλώντας δυνητικά την καρκινογένεση των κυττάρων και τη δημιουργία όγκων, εξηγεί ο δρ. Ricard.

Η έκθεση αναφέρει, ωστόσο, και παράγοντες που δεν σχετίζονται με την ρύπανση. Το ταχέως αυξανόμενο ποσοστό καρκίνου αντανακλά την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού: Καθώς τόσο ο παγκόσμιος πληθυσμός, όσο και το προσδόκιμο ζωής αυξάνονται, την ίδια αυξητική πορεία θα ακολουθεί και ο συνολικός αριθμός των περιπτώσεων καρκίνου, δεδομένης και της άμεσης σύνδεσης της ασθένειας με τη γήρανση και την εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ταυτόχρονα, οι εξελίξεις στη διάγνωση του καρκίνου συμβάλλουν σε υψηλότερα αναφερόμενα ποσοστά. Πολλές περιπτώσεις που δεν είχαν εντοπιστεί στο παρελθόν εντοπίζονται τώρα, παράλληλα με περιπτώσεις υπερδιάγνωσης, όπως στον καρκίνο του προστάτη, όπως σημειώνει η Γαλλίδα επιδημιολόγος Catherine Hill.

Ατμοσφαιρική ρύπανση: Ένας μεγάλος παράγοντας κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία

Τα αναδυόμενα επιστημονικά στοιχεία υποδηλώνουν μια σύνδεση μεταξύ της ρύπανσης και διαφόρων προβλημάτων υγείας, συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής υγείας. Διάφορες μελέτες έχουν συσχετίσει, μάλιστα, τη ρύπανση με την εμφάνιση της κατάθλιψης. Ωστόσο, η δρ. Hill επισημαίνει ότι ο ρόλος της ρύπανσης στον καρκίνο είναι σχετικά μικρότερος, σε σύγκριση με παράγοντες όπως ο καπνός και η κατανάλωση αλκοόλ. Γενικότερα, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι άνθρωποι που εκτίθενται σε έναν συνδυασμό παραγόντων κινδύνου αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.

Ο αντίκτυπος της ρύπανσης στον κίνδυνο καρκίνου ποικίλλει παγκοσμίως, λόγω των διαφορετικών επιπέδων ποιότητας του αέρα. Για παράδειγμα, «στις μεγάλες πόλεις της Κίνας, της Ινδίας, της Νότιας Αμερικής, στη Μαδαγασκάρη, ακόμη και στο Κάιρο, σχηματίζονται σύννεφα σωματιδίων εξαιτίας της ρύπανσης. Κάτω από αυτό το «νέφος», οι άνθρωποι αναπτύσσουν καρκίνο του πνεύμονα, όπως ακριβώς στην Αγγλία κατά τη διάρκεια της βιομηχανικής επανάστασης», σημειώνει ο δρ. Ricard.

Υπάρχει πλέον μια μεταφορά της ρύπανσης προς τον νότο, ο οποίος συχνά χρησιμοποιείται ως «παγκόσμια χωματερή». «Εκτός από τα επικίνδυνα εργοστάσια, που οι βιομηχανικές χώρες μεταφέρουν εκεί, παράλληλα πωλούνται συχνά στις αναπτυσσόμενες οικονομίες παράγωγα πετρελαίου χαμηλού κόστους και κατώτερης ποιότητας. Τα καύσιμα ντίζελ που χρησιμοποιούνται εκεί είναι ακόμη πιο πλούσια σε θείο και άζωτο από αυτά που εκπέμπονται στην Ευρώπη», προσθέτει ο ειδικός.

Η έκθεση του ΠΟΥ σηματοδοτεί μια επιδημιολογική μετάβαση, με τις χώρες που προηγουμένως πάλευαν με μολυσματικές ασθένειες να αντιμετωπίζουν τώρα μη μεταδοτικές ασθένειες, όπως ο καρκίνος, που είναι παραδοσιακά κοινός στις δυτικές χώρες.

Υπάρχουν, ωστόσο, και σημάδια θετικής αλλαγής. Για παράδειγμα, στη Γαλλία, η ποιότητα του αέρα έχει βελτιωθεί τα τελευταία 30 χρόνια. Στη μητροπολιτική περιοχή της Τουλούζης, η παρουσία λεπτών σωματιδίων και οξειδίων του αζώτου μειώθηκε αντίστοιχα κατά 40% και 17% μεταξύ 2009 και 2019. Αυτό είχε θετικό αντίκτυπο στις καρδιαγγειακές παθήσεις, τα εγκεφαλικά επεισόδια, τις καρδιακές προσβολές και τους καρκίνους, δήλωσε ο δρ. Ricard.

Λιγότερο ενθαρρυντική, από την άλλη, είναι η μελέτη που διεξήχθη στην περιοχή της Τουλούζης, η οποία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι πιο φτωχοί πληθυσμοί εκτίθενται περισσότερο στην ατμοσφαιρική ρύπανση, με αποτέλεσμα να συνδέονται με περισσότερους θανάτους, εξαιτίας μακροχρόνιας έκθεσης.

Ο Xavier Briffault από το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας βλέπει σε αυτό μια ευκαιρία για οικολογική ευαισθητοποίηση, με γνώμονα τις ανησυχίες για τη δημόσια υγεία. Υποστηρίζει ότι τα θέματα υγείας θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν τη δημόσια και πολιτική δράση προς την κατεύθυνση της περιβαλλοντικής προστασίας, μετατοπίζοντας την αφήγηση από την ηθική ευθύνη στην αναγκαιότητα επιβίωσης: Η ρύπανση δεν βλάπτει απλώς το περιβάλλον, απειλεί άμεσα και την ανθρώπινη ζωή.