Κοκκύτης – Ιλαρά: Πού οφείλεται η έξαρση – Πώς θα προστατευτούν παιδιά και ενήλικες

Εντείνεται η ανησυχία για λοιμώξεις που δεν απασχολούν κατά κανόνα τις υγειονομικές αρχές της χώρας μας. Η ιλαρά και ο κοκκύτης είναι δύο ασθένειες που κάνουν αισθητή την παρουσία τους το τελευταίο τρίμηνο, με τους ειδικούς να τονίζουν την ανάγκη θωράκισης μέσω του εμβολιασμού.

Χθες, με εγκύκλιο της Αναπληρώτριας Υπουργού Υγείας, κυρίας Ειρήνης Αγαπηδάκη, κοινοποιήθηκαν οι συστάσεις για τον εμβολιασμό κατά του κοκκύτη που μετρά 54 κρούσματα από την αρχή του έτους και δύο θανάτους.

Το τελευταίο διάστημα ο κοκκύτης είναι σε έξαρση όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Πλήττει κυρίως τα βρέφη, για αυτό και οι ειδικοί επιμένουν στον εμβολιασμό των εγκύων γυναικών και των λεχωΐδων με σκοπό την προστασία των νεογνών. Είναι χαρακτηριστικό ότι σχεδόν όλοι οι θάνατοι στην Ευρώπη αφορούν σε βρέφη κάτω των τριών μηνών.

Στη χώρα μας από τις αρχές του 2024 έχουν καταγραφεί 54 κρούσματα και δύο θάνατοι, ένας σε νεογνό και ένας σε ενήλικα με υποκείμενα νοσήματα. Τα 32 περιστατικά αφορούν σε παιδιά και εφήβους.

Ο κοκκύτης είναι οξεία μικροβιακή λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος με υψηλή μεταδοτικότητα και ποσοστό δευτερογενούς προσβολής 80% μεταξύ των επίνοσων ατόμων. Η μετάδοση από άτομο σε άτομο γίνεται με σταγονίδια ή με άμεση επαφή με εκκρίσεις από το αναπνευστικό σύστημα νοσούντων ατόμων.

Άτομα με ήπια συμπτωματολογία που δεν γνωρίζουν ότι έχουν το νόσημα μπορούν να το μεταδώσουν. Ο κοκκύτης μπορεί να προκαλέσει σοβαρή νόσο σε άτομα όλων των ηλικιών, αλλά τα βρέφη διατρέχουν το μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής νόσου και θανάτου. Τους τελευταίους μήνες αρκετές χώρες της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, καταγράφουν αύξηση των κρουσμάτων κοκκύτη.

Η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών εστιάζει στην προστασία των βρεφών από σοβαρή νόσηση και θάνατο, η οποία επιτυγχάνεται μέσω του έγκαιρου εμβολιασμού. Αυτός ξεκινά το 2ο μήνα της ζωής και ολοκληρώνεται σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα εμβολιασμού. Ειδικότερα, το εμβόλιο DTaP χορηγείται κατά το 2ο, 4ο, 6ο, 15ο-18ο μήνα της ζωής και στα 4-6 έτη, ενώ το εμβόλιο TdaP χορηγείται στην ηλικία 11-12 ετών, μεταξύ 18-25 ετών και μετά ως αναμνηστική δόση TdaP ανά δεκαετία.

Οι έγκυες γυναίκες θα πρέπει να εμβολιάζονται σε κάθε κύηση με μια δόση εμβολίου Tdap ή Tdap-IPV, κατά προτίμηση από την 27η έως την 36η εβδομάδα κύησης, ανεξάρτητα από το μεσοδιάστημα που μεσολάβησε από προηγούμενο εμβολιασμό με Td/TdaP. Επίσης, με τα ίδια εμβόλια μπορούν να εμβολιαστούν και οι λεχωΐδες που δεν εμβολιάστηκαν κατά τη διάρκεια της κύησης. Τα μέλη οικογένειας που δεν είναι πλήρως εμβολιασμένα για τον κοκκύτη θα πρέπει να εμβολιάζονται τουλάχιστον δύο εβδομάδες πριν την επαφή με νεογνά και βρέφη. Ιδιαίτερη σημασία έχει, σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, ο εμβολιασμός των επαγγελματιών υγείας, οι οποίοι θα πρέπει να εμβολιάζονται με μια αναμνηστική δόση TdaP ανά δεκαετία.

Η έξαρση του κοκκύτη αποδίδεται στην επανεμφάνιση λοιμώξεων, μετά από την ύφεση της πανδημίας Covid-19. Η άρση των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης έφερε σημαντική αύξηση της επίπτωσης διαφόρων κοινών αναπνευστικών λοιμώξεων, ιογενών κυρίως αλλά και βακτηριακών. Παραδείγματα αποτελούν η λοίμωξη από RSV, η γρίπη, ο αδενοϊός, και οι πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις. Επίσης, σημειώθηκε επιδημική έξαρση της οξείας ηπατίτιδας αγνώστου αιτιολογίας σε μικρά παιδιά καθώς και της διεισδυτικής λοίμωξης από στρεπτόκοκκο ομάδας Α (iGAS) κυρίως στα παιδιά αλλά και σε ενήλικες.

Κρούσματα ιλαράς σε άνοδο

Την ίδια στιγμή, εδώ και αρκετούς μήνες έχει σημειωθεί επιδημική έξαρση της ιλαράς σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες ενώ από την αρχή του 2024 εμφανίστηκαν κρούσματα και τη χώρα μας. Με βάση τα τελευταία επίσημα δεδομένα του ΕΟΔΥ, έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα 20 επιβεβαιωμένα κρούσματα ιλαράς.

Η επιδημική αυτή έξαρση στην Ευρώπη οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αύξηση του αριθμού των παιδιών που είναι ατελώς εμβολιασμένα ή πλήρως ανεμβολίαστα. Είναι γνωστό ότι η πρόσφατη πανδημία είχε σαν αποτέλεσμα κάποια παιδιά να «χάσουν» δόσεις εμβολίων. Αξιοσημείωτο είναι ότι στη χώρα μας μέχρι στιγμής δεν έχουν σημειωθεί κρούσματα σε ανεμβολίαστα παιδιά καθώς τα κρούσματα στη συντριπτική τους πλειοψηφία αφορούν σε άτομα Ελληνικής καταγωγής ηλικίας 45-64 ετών που είναι είτε ανεμβολίαστοι ή μερικώς εμβολιασμένοι (με μια μόνο δόση).

Πρόσφατη οροεπιδημιολογική μελέτη (2020-2021) στη χώρα μας έδειξε ότι η ανοσία έναντι της ιλαράς είναι ικανοποιητική αφού 89.8% είχαν αντισώματα έναντι ιλαράς. Όμως ήταν χαμηλότερη στα παιδιά και τους νεαρούς ενήλικες <40 ετών και σε περιφερειακές ενότητες που είχαν αυξημένη επίπτωση κρουσμάτων στη πρόσφατη επιδημία του 2017-2018 και συγκεκριμένα στη Δυτική Ελλάδα και στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.

Στο πλαίσιο αντιμετώπισης της έξαρσης κρουσμάτων ιλαράς, ο ΕΟΔΥ συστήνει την άμεση ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να συμπληρωθεί ο εμβολιασμός με δεύτερη δόση εμβολίου σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού (ΕΠΕ). Τονίζεται ότι αν κάποιος ενήλικας που γεννήθηκε μετά το 1970 δεν γνωρίζει αν έχει ολοκληρώσει τον εμβολιασμό του με δύο δόσεις έναντι ιλαράς με το εμβόλιο MMR, τότε θα πρέπει να θεωρηθεί ανεμβολίαστος και να εμβολιαστεί άμεσα, ιδιαίτερα αν πρόκειται για επαγγελματία υγείας.

Επιπλέον, άμεσα θα πρέπει να ελέγξουν την εμβολιαστική τους κάλυψη όσοι πρόκειται να ταξιδέψουν εκτός Ελλάδος λόγω της παγκόσμιας έξαρσης ιλαράς. Ο ΕΟΔΥ με τις Κινητές Ομάδες Υγείας (ΚΟΜΥ) και σε συνεργασία με άλλους φορείς διενεργεί δράσεις ενημέρωσης και μαζικού εμβολιασμού σε περιοχές με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη.