Αν πριν από λίγο καιρό μού έλεγες «κόψε το αλκοόλ έναν μήνα ή ανέβα τον Όλυμπο ξυπόλυτη», νομίζω ότι θα διάλεγα τον Όλυμπο, αφού πριν σταματούσα στο Λιτόχωρο για τσίπουρα. Δεν είμαι αλκοολική, μην τρελαθούμε, ούτε καν γερό ποτήρι δεν με λες. Αλλά το αλκοόλ ήταν στη ζωή μου σε καθημερινή βάση. «Τι είναι ένα ουισκάκι στο τέλος μιας απαιτητικής μέρας;» έλεγα. «Μήπως πίνω απ’ το πρωί; Το κόκκινο κρασί, άλλωστε, μέχρι και οι γιατροί λένε ότι κάνει καλό στην καρδιά».
«Ζωή χωρίς αλκοόλ είναι σαν τον Θεσσαλικό Κάμπο με 42 βαθμούς». Τέτοια έλεγα και γέμιζα το ποτήρι ως απάνω, δεν υπήρχε για μένα ούτε «στεγνός» Γενάρης, ούτε detox, ούτε καμιά ανάγκη να το ελαττώσω. Το αλκοόλ το ένιωθα ως στοργική χειρονομία, ένα μεγάλο οινοπνευματένιο «αχ» εσωτερικής αγαλλίασης. Και μετά ήρθε ο καρκίνος στο στήθος.
Η μαστολόγος ήταν κατηγορηματική, έπρεπε να το περιορίσω. Μου έλεγε ότι μπορούσα να πίνω αυστηρά μία φορά την εβδομάδα ένα με δύο ποτά, και αυτό ήταν όλο! Μου εξηγούσε και νόμιζα ότι μου μιλούσε σερβοκροάτικα. Η ζωή χωρίς αλκοόλ έμοιαζε με ανηφορικό, κακοτράχαλο δρόμο. Αφού, λοιπόν, δεν το θυσίαζα ούτε για την υγεία μου, φαίνεται ότι ήταν για μένα μια «πυρηνική αγαπούλα».
Φίλη μου που έπινε τον Βόσπορο το κόβει ξαφνικά μαχαίρι. Χάνει κιλά, τη βλέπω ανανεωμένη. «Πώς τα κατάφερες;» τη ρωτάω και μου φέρνει δώρο το βιβλίο της Γιούλης Ψαρράκη «Άνευ», έναν χρήσιμο οδηγό επαναπροσδιορισμού της σχέσης σου με το αλκοόλ.
Πώς με βοήθησε το «Άνευ» και ποια είναι η Γιούλη
Φίλη μου που έπινε τον Βόσπορο το κόβει ξαφνικά μαχαίρι. Χάνει κιλά, τη βλέπω ανανεωμένη. «Πώς τα κατάφερες;» τη ρωτάω και μου φέρνει δώρο το βιβλίο της Γιούλης Ψαρράκη, «Άνευ», έναν χρήσιμο οδηγό επαναπροσδιορισμού της σχέσης σου με το αλκοόλ. Το βιβλίο, ισχυρίζεται, της έδωσε κίνητρο. Ακολούθησε και τον λογαριασμό της Γιούλης @anef_alcohol στο ίνστα, που την ενέπνευσε να κάνει μια παύση.
Σ’ αυτό το σημείο να πω ότι είμαι δύσπιστη απέναντι στα εγχειρίδια αυτοβοήθειας. Σαν να λέω «ποιος είσαι εσύ και τι θες να μας πεις». Το βιβλίο κάπου, λοιπόν, το πέταξα, μετά έπεσα ξανά επάνω του και άρχισα να το ξεφυλλίζω ανόρεχτα. Ποια είναι η Γιούλη Ψαρράκη; Κάποια που πολεμά το κρασάκι του Θεού; Πέρα απ’ το δυνατό βιογραφικό της και την επιτυχημένη της καριέρα σε πολυεθνικές, έγραψε κι αυτό το βιβλίο με βάση facts, έρευνα και αποδείξεις.
Δεν μιλάει στον αέρα αλλά μέσα απ’ τα δικά της βιώματα. Δεν ήταν αλκοολική, αλλά είχε κι εκείνη «αλκοολικές» συνήθειες, όπως εγώ. Έτσι, το ξεκίνησα.
Όταν έφτασα στο τέλος του βιβλίου, παρακίνησα τον εαυτό μου να κάνει ένα μικρό τεστ. Ήταν Τρίτη. Μπορούσα, άραγε, να μην πιω μέχρι την Κυριακή; Τα κατάφερα. Τότε ξεκίνησα να ακολουθώ τη Γιούλη στο ίνστα και εκεί βρήκα το πρόγραμμα των τριάντα ημερών. Με μικρά βήματα γκέισας κατάφερα να το κόψω όχι μόνο για τριάντα αλλά για πενήντα ολόκληρες μέρες. Και ακόμα τώρα που μιλάμε «δεν». Άκου να δεις τι μπορεί να καταφέρεις αν γυρίσεις τον διακόπτη στο μυαλό.
«Πιείτε, το ζητά η παρέα σας»
Το χειρότερο σε όλη αυτήν τη διαδικασία της προσπάθειας να το μειώσω ήταν οι φίλοι και οι γνωστοί. «Δεν ξέραμε ότι είχες πρόβλημα», έλεγαν. «Όλα καλά με την υγεία σου;» ρωτούσαν με ανησυχία σαν να τους έκρυβα κάτι σοβαρό, και όταν έλεγα ότι κάνω αποχή, άρχιζαν το στενό μαρκάρισμα. Κωμικό είναι το σκηνικό σε ένα εστιατόριο: πάει να με σερβίρει κρασί ο σερβιτόρος, του λέω «ευχαριστώ, δεν πίνω».
Οι φίλοι μου επιμένουν να μου γεμίσει ποτήρι. Λένε «όχι, να της βάλετε», εγώ επιμένω «όχι, μη μου βάλετε». «Όχι, να της βάλετε». Ο σερβιτόρος, ζαλισμένος απ’ το πινγκ πονγκ, τελικά μου έβαλε: «Πιείτε, το ζητάει η παρέα σας». Κάτι σαν λαϊκή απαίτηση. «Δεν είσαι πια η Τζούλη που ξέραμε», μου είπαν δυο-τρεις φίλοι. Ίσως και να ’χουν δίκιο. Έχω κάνει πολλά χρόνια ψυχοθεραπεία. Ό,τι ανακάλυψα για τον εαυτό μου τις τελευταίες πενήντα μέρες δεν το φανταζόμουν.
Μια συζήτηση με τη Μiss Άνευ
Συνάντησα τη Γιούλη Ψαρράκη και μιλήσαμε για το βιβλίο και τον λογαριασμό της στο ίνστα.
— Τι είναι ο «Στεγνός Ιανουάριος»;
Σχετίζεται με μια δημοφιλή εκστρατεία υγείας και ευεξίας που ενθαρρύνει τους ανθρώπους να απέχουν απ’ την κατανάλωση αλκοόλ για ολόκληρο τον μήνα Ιανουάριο. Ξεκίνησε το 2013 στην Αγγλία με τη συμμετοχή 4.500 ανθρώπων και φέτος αναμένεται να πάρουν μέρος 8,8 εκατομμύρια άνθρωποι απ’ όλο τον κόσμο. Τα ευρήματα έχουν δείξει πως πολλοί απ’ τους συμμετέχοντες έπιναν μετά τη διαδικασία λιγότερο, πιο ελεγχόμενα ή και καθόλου.
— Το αλκοόλ πώς μπήκε στη δική σου ζωή;
Είχα πάθος με το αλκοόλ. Το ανακάλυψα στα πρώτα χρόνια στο πανεπιστήμιο. Ήμουν ένα κλειστό παιδί και είδα ότι το ποτό με απελευθέρωνε. Έκανα λάθη και δεν χρειαζόταν να ζητάω συγγνώμη γι’ αυτά. Το λάτρευα και πέρναγα υπέροχα. Όμως το πάρτι δεν κρατάει για πάντα.
— Έγινε κάτι τραυματικό, κάτι εξευτελιστικό; Κάτι που το θυμάσαι και ντρέπεσαι;
Όχι, δεν είχα πιει καν πολύ όταν αποφάσισα να σταματήσω. Ήταν Κυριακή μεσημέρι, έπινα ένα ωραίο κόκκινο κρασί, ξαφνικά κοίταξα το ποτήρι και σκέφτηκα: «Ποια είσαι χωρίς αυτό;». Η φωνή μού μίλαγε πάρα πολύ καιρό μέσα μου, άλλα έκανα ότι δεν την άκουγα. Απέφευγα να θέσω στον εαυτό μου τόσο καθοριστικά ερωτήματα.
— Και πώς συνέχισες;
Είπα να σταματήσω αρχικά να πίνω και ξεκίνησα την έρευνα. Διάβαζα (πολύ διάβασμα), άκουγα συνέχεια σχετικά podcasts. Στο εξωτερικό υπάρχει ένα σοβαρό sober movement. Άρχισα να καταγράφω ημερολογιακά τις αλλαγές που έβλεπα πάνω μου. Δεν πίστευα ότι μέσα σε τριάντα μόνο μέρες είδα διαφορά στο σώμα, το δέρμα και τη διάθεση.
— Και το βιβλίο πώς προέκυψε;
Από επίμονη έρευνα και καταγραφή των προσωπικών μου εμπειριών. Είχα μαζέψει πολύ υλικό και αποφάσισα να μοιραστώ την εμπειρία και τη γνώση μου, παρακινώντας τον κόσμο να αποκτήσει μια πιο ενσυνείδητη σχέση με το ποτό.
— Το Ίνσταγκραμ και το προγράμματα detox πώς ξεκίνησαν;
Σχεδόν παράλληλα με το βιβλίο. Στην αρχή πολύ διστακτικά. Δεν είμαι ο άνθρωπος των σόσιαλ και του ίνστα, αλλά απ’ τα μηνύματα που μου έστελνε ο κόσμος και το ενδιαφέρον αισθάνθηκα ότι υπήρχε τεράστια ανάγκη. Νομίζω πλέον ότι είναι κάτι σαν αποστολή μου να βοηθάω το κόσμο να βρει μια άκρη με το αλκοόλ.
— Υπάρχει ένα ταμπού γύρω απ’ το αλκοόλ, ακόμα και να παραδεχτούμε ότι ενίοτε «το τσούζουμε».
Μεγάλο ταμπού. Οι άνθρωποι δεν συζητάνε πόσο πίνουν, τους κάνει να αισθάνονται άβολα και μπορεί να νιώθουν ότι πράγματι έχει ξεχειλώσει αυτή η σχέση, αλλά προτιμούν να μην το αγγίζουν αυτό το θέμα. Υπόσχονται στον εαυτό τους ότι θα το μειώσουν χωρίς να υπάρχει ένας μπούσουλας να πατήσουν σε αυτόν και να τα καταφέρουν, και ξαναρχίζουν.
— Ποια είναι μια καλή αρχή για όλους;
Οι τριάντα μέρες αποχής. Αυτό είναι ένα εξαιρετικό διάστημα για να δεις τι σου συμβαίνει. Το θεωρώ ως ένα δώρο στον εαυτό σου, μια ευκαιρία να τον γνωρίσεις καλύτερα. Αν όμως οι τριάντα μέρες φαντάζουν άθλος, ξεκινά έστω από τη μία εβδομάδα, δες πώς νιώθεις και η συνέχεια θα έρθει από μόνη της.
— Μέσα σ’ αυτόν τον μήνα γίνεται κάτι σαν εσωτερική μετακίνηση;
Ναι. Είναι σαν να μαθαίνεις τον βυθό που κουβαλάς. Για καιρό έλεγα ότι θα το περιορίσω και δεν τα κατάφερνα. Με ενδιέφερε πρωτίστως, όταν βρήκα τη δύναμη να σταματήσω, να δω γιατί βρισκόμουν σε αυτή την κατάσταση. Όσο έψαχνα, όλο μάθαινα την αλήθεια γύρω απ’ το αλκοόλ που, γιατί να το κρύψωμεν άλλωστε, είναι δηλητήριο, κι έτσι έπαιρνα δύναμη να συνεχίσω.
— Ναι, αλλά θα φάμε φίνα σε ένα ωραίο εστιατόριο και θα πιούμε μόνο μεταλλικό νερό;
Το αλκοόλ έχει συχνά τον ρόλο του «αναβαθμιστή» της βραδιάς. Είναι βαθιά η πεποίθηση ότι η βραδιά δεν αξίζει αν δεν ανοίξεις μερικά μπουκάλια καλό κρασί. Γιατί το γκουρμέ φαγητό χρειάζεται υποχρεωτικά ένα καλό κρασί; Άλλωστε, το αλκοόλ είναι ένα αναισθητικό, αναισθητοποιεί τις αισθήσεις, και η γεύση είναι μία από αυτές.
— Πώς όμως γίνεται να χαλαρώνουμε χωρίς αλκοόλ;
Ο διαλογισμός ακούγεται ίσως κάπως κλισέ, είναι όμως ένα σημαντικό εργαλείο αποφόρτισης. Δεν χρειάζεται ούτε να ξαπλώνεις μισή ώρα ούτε να λες εκατό φορές «ομ». Απαιτεί λίγη συγκέντρωση, μια χαλαρή ρουτίνα, ένα ζεστό μπάνιο, λίγες συνειδητές αναπνοές, ό,τι χαλαρώνει το κεντρικό νευρικό σύστημα. Ωραία μουσική, ένα ωραίο ρόφημα, μια αγαπημένη ταινία, ένα καλό βιβλίο ώστε το μυαλό να φύγει απ’ τις χιλιάδες σκέψεις με ευκολία.
— Και τι θα πίνουμε όταν δεν πίνουμε;
Υπάρχουν ένα σωρό μπίρες χωρίς αλκοόλ που είναι ωραιότατες, δεν καταλαβαίνεις τη διαφορά από αυτές με αλκοόλ. Υπάρχει τζιν, κρασί και σαμπάνια χωρίς αλκοόλ, ένα σωρό μοκτέιλ χωρίς αλκοόλ, κομπούχα λατρεμένη. Μπορώ, όποιος μου ζητήσει, μέσω ίνστα να του στείλω μια μεγάλη λίστα με ροφήματα και επιλογές δοκιμασμένες.
— Αν κάποιος όμως τελικά πιει ένα βράδυ, το ξαναχάνει;
Όχι βέβαια. Δεν χάνει τίποτα. Γιατί αυτός ο μήνας που πέρασε, η νέα γνώση και η πειθαρχία που έθεσε στον εαυτό του είναι καθαρή δύναμη. Ό,τι έμαθες δεν μπορείς να το ξεμάθεις. Είναι πολύ διαφορετικό να σου λένε ότι κάνει κακό το αλκοόλ και εντελώς διαφορετικό ο ίδιος να το κόψεις ένα μεγάλο διάστημα, να δεις πώς νιώθει το σώμα και τα συναισθήματά σου.
— Άρα, ένα κρασάκι να το πιούμε;
Ο καθένας επιλέγει τι τον κάνει να νιώθει καλύτερα. Να ξέρουμε όμως ότι το ωραίο «μπαζ» το δίνει το πρώτο κρασί, το πρώτο ποτό, που διαρκεί γύρω στα 20 λεπτά. Μετά πίνουμε για να φτάσουμε αυτήν τη γλυκιά πρώτη αίσθηση. Τη μαγεία του πρώτου ποτού δεν την ξαναπιάνουμε στο δεύτερο, πόσο μάλλον στο τρίτο. Μετά το πρώτο ποτό εκκρίνει ο οργανισμός ορμόνες στρες και μπαίνει σε φάση εξισορρόπησης. Οπότε, το «πίνω συνειδητά» και ελεγχόμενα είναι εντελώς διαφορετικό από το «πίνω χωρίς να υπάρχει αύριο».
— Σε ποιον απευθύνεται το βιβλίο σου;
Το βιβλίο μου αφορά όποιον έχει κάποια σχέση με το αλκοόλ, μικρή ή μεγάλη. Αφορά όμως περισσότερο τους gray area drinkers. Αυτούς που βρίσκονται ανάμεσα στα δύο άκρα, που σίγουρα θεωρούν το αλκοόλ απαραίτητο αξεσουάρ στη ζωή τους, βάζουν κανόνες, δίνουν υποσχέσεις για καλύτερη υγεία και περιορισμένη κατανάλωση και ποτέ ή σχεδόν ποτέ δεν τους τηρούν.
— Τι απαντάμε στους φίλους και σε όσους μας πιέζουν να πιούμε;
Είναι τρομαχτικό το μπούλινγκ που δέχεσαι και αυτό συμβαίνει με καθετί το διαφορετικό που κάνεις στη ζωή σου, έξω απ’ τη νόρμα. Εμπειρικά κατάλαβα ότι δεν χρειάζεται να λες «δεν πίνω». Πήγαινε στο μπαρ και πάρε το άνευ ποτό σου, για να μη χρειαστεί να δίνεις απαντήσεις.
— Γιατί το σεξ νομίζουμε ότι θέλει αλκοόλ;
Και όμως, το σεξ χωρίς αλκοόλ είναι καλύτερο! Όταν το κεντρικό νευρικό σύστημα, η κυκλοφορία, η αναπνοή, όλα βασικά, λειτουργούν καλύτερα, το σεξ αποκτά ένα εντελώς νέο επίπεδο απόλαυσης. Tο αλκοόλ στις γυναίκες σωματικά προκαλεί χαμηλή λίμπιντο και στους άντρες σεξουαλική δυσλειτουργία, οπότε τι συζητάμε; Είναι ξεκάθαρα καλύτερα χωρίς.
Ποιος θεωρείται, τελικά, αλκοολικός;
Σοφιάνα Μηλιωρίτσα
MA, προσωποκεντρική ψυχοθεραπεύτρια
Το 1939, ο διάσημος Αμερικανός θεατρικός συγγραφέας Ευγένιος Ο’Νιλ έγραψε ένα έργο βουτηγμένο στο αλκοόλ, με τίτλο «Ο παγοπώλης έρχεται». Στο έργο παρελαύνουν διάφοροι παρίες, π.χ. ένας πρώην εργαζόμενος σε εφημερίδα, ένας ακροβάτης, ένας μισθοφόρος, οι οποίοι μουδιάζουν τον πόνο τους και ανανεώνουν τα όνειρά τους για μια θριαμβευτική επιστροφή στην κοινωνία μέσα από αλκοολικές αναθυμιάσεις. Είναι, άραγε, αυτό το δείγμα αντιπροσωπευτικό ανθρώπων που πάσχουν από Διαταραχή Χρήσης Αλκοόλ; Τι ορίζουμε ως αλκοολισμό;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), αλκοολικός είναι ένας άνθρωπος που καταναλώνει τέτοια ποσότητα αλκοόλ που βλάπτει τη σωματική και ψυχική του υγεία και τη σχέση του με το περιβάλλον του. Ένα χαρακτηριστικό του αλκοολισμού είναι ότι το άτομο συνεχίζει να πίνει παρά τα προβλήματα που δημιουργούνται. Το φαινόμενο του αλκοολισμού δεν κάνει διακρίσεις. Μπορεί να χτυπήσει κάθε πόρτα, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, επαγγέλματος, μορφωτικού και κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου. Στην Ελλάδα έχει μετρηθεί ότι ένα ποσοστό 10% έχει απόλυτη εξάρτηση από το αλκοόλ, ενώ σε ποσοστό 40% γίνεται τακτική χρήση αλκοόλ.
Αν και τα ηνία είχαν και έχουν κυρίως οι άνδρες, παρουσιάζοντας περισσότερες αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, οι γυναίκες δείχνουν να επιταχύνουν και να κλείνουν την ψαλίδα (Δουγένης, 2018). Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, μόνο ένα 10% σε παγκόσμιο επίπεδο ζητά βοήθεια – το ίδιο ισχύει και στην Ελλάδα. Έρευνα του Harvard (2021), επίσης, κατέδειξε ότι η πανδημία είχε επίπτωση στην ψυχική υγεία και 2 στους 3 ενήλικες προσπάθησαν να διαχειριστούν την στρεσογόνο κατάσταση με το αλκοόλ. Η βαριά κατανάλωση αλκοόλ, που μετριέται περίπου σε 4 ή περισσότερα ποτά, αυξήθηκε κατά 14%, ειδικά στις γυναίκες κατά 41%.
Ο γυναικείος οργανισμός κατασκευαστικά μεταβολίζει πιο αργά το αλκοόλ, έτσι οι γυναίκες επιβαρύνονται πιο γρήγορα και πιο πολύ. Το Εθνικό Ινστιτούτο Κατάχρησης του Αλκοόλ και Αλκοολισμού στις ΗΠΑ έχει καταρτίσει μια σειρά ερωτήσεων που μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε αν κάποιο άτομο ή και εμείς οι ίδιοι κινδυνεύουμε από την κατανάλωση αλκοόλ:
• Σου δημιουργεί αίσθημα ανησυχίας η πιθανότητα να χρειαστεί να κόψεις ή να μειώσεις το αλκοόλ;
• Σου προκαλεί ενόχληση όταν οι άλλοι κριτικάρουν τη σχέση σου με το αλκοόλ;
• Νιώθεις ενοχή για την ποσότητα του αλκοόλ που καταναλώνεις;
• Χρειάζεσαι ένα πρωινό ποτό για να ανοίξουν τα μάτια σου ή για να ξεπεράσεις έναν πονοκέφαλο από μεθύσι που έχει προηγηθεί;
Ανάμεσα στους τρόπους αντιμετώπισης που προτείνονται για κάποιον που έχει θέμα με το αλκοόλ –και η αναγνώριση ύπαρξης του θέματος παραμένει πολύ σημαντική– είναι η συμμετοχή σε ομάδες βοήθειας, σε θεραπευτικές κοινότητες και προγράμματα απεξάρτησης, η φαρμακευτική αγωγή και οι ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις.
Φιορίτα Πουλακάκη
MD, PhD, FEBS, CEBS, χειρουργός μαστού, διευθύντρια Κλινικής Μαστού στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών
— Πόσο επηρεάζει την υγεία του μαστού η κατανάλωση αλκοόλ, και σε τι ποσότητα;
Η συστηματική κατανάλωση αλκοόλ είναι απόλυτα τεκμηριωμένο επιστημονικά ότι αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης αρκετών καρκίνων, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγεται και ο καρκίνος του μαστού. Σε μία από τις τελευταίες ευρωπαϊκές μελέτες με μεγάλο αριθμό ασθενών συγκεντρώθηκαν στοιχεία για 334.000 γυναίκες 35-70 ετών από 10 ευρωπαϊκές χώρες. Σχεδόν 12.000 είχαν εκδηλώσει καρκίνο του μαστού. Από την ανάλυση των στοιχείων που δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό έντυπο «International Journal of Cancer» προέκυψε ότι ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού τετραπλασιαζόταν με κάθε επιπλέον ποτήρι κρασί ή μπίρας ημερησίως.
«Η καθημερινή κατανάλωση ενός ποτηριού κρασιού ή μπίρας αναλογεί σε αύξηση του κινδύνου κατά 1%. Αν τα ποτήρια γίνουν δύο σε καθημερινή βάση, τότε ο κίνδυνος ανεβαίνει στο 4%. Και, φυσικά, ο κίνδυνος αυξάνει όσο αυξάνεται και η ποσότητα αλκοόλ που καταναλώνεται», αναφέρουν οι συντάκτες της μελέτης.
Το χρονικό διάστημα και ο αριθμός των ετών που μια γυναίκα καταναλώνει συστηματικά αλκοόλ δείχνουν να επηρεάζουν τον κίνδυνο νόσησης. Πάντως, όσο μεγαλύτερο διάστημα μια γυναίκα καταναλώνει αλκοόλ, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος, ειδικά αν αυτό έχει ξεκινήσει πριν από την πρώτη εγκυμοσύνη. Το αλκοόλ είναι ένας τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου. Δηλαδή μια γυναίκα μπορεί να αλλάξει συνήθειες, μειώνοντας με τον τρόπο αυτό τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του μαστού. Είναι τεράστιος μύθος, λοιπόν, το ότι το ένα ποτηράκι την ημέρα μάς κάνει καλό, κάτι που ενδεχομένως να ισχύει για τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Στην περίπτωση του καρκίνου του μαστού, η καθημερινή χρήση αλκοόλ, ακόμα και σε μικρή ποσότητα, σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισής του. Το καθόλου αλκοόλ είναι καλύτερο ακόμα και από το λίγο αλκοόλ.
πηγή: lifo
