Το φεγγάρι ελέγχει πράγματι το γυναικείο σώμα;

AN ΠΙΑΣΕΙΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ με τις γυναίκες για το φεγγάρι, υπάρχει περίπτωση να ακούσεις και μια ιστορία, σύμφωνα με την οποία, πριν από πολλά χρόνια, σε μια πολύ μακρινή εποχή, πριν από την εμφάνιση γραπτών μαρτυριών, πριν από τη βιομηχανοποίηση και σίγουρα πριν από την αντισύλληψη, η πανσέληνος ήταν πανίσχυρη. Φωτεινή και υποβλητική, στρογγυλή και λαμπερή, τραβούσε την ωχρινοποιητική ορμόνη των γυναικών. Σε αυτό το παρελθόν της έμμηνης ρύσης, όλες οι γόνιμες γυναίκες επηρεάζονταν τόσο πολύ από το τι συνέβαινε στον ουρανό ώστε κάθε μήνα είχαν ωορρηξία όλες μαζί.

Η ιδέα ότι το σώμα των γυναικών έχει μια σύνδεση με το φεγγάρι από αρχαιοτάτων χρόνων παρουσιάζεται συχνά είτε ως φεμινιστική αντι-ιστορία είτε ως θεωρία συνωμοσίας που σχετίζεται με την ευεξία. Αλλά για τους περισσότερους ανθρώπους σήμερα δεν ισχύει τίποτε από αυτά τα δύο. Για ορισμένες γυναίκες, η σύνδεση του σώματος με το φεγγάρι είναι τόσο δεδομένη βιολογικά όσο και οι αλλεργίες ή το γήρας.

Η Zoë Calsyn, video artist και μοντέρ, λέει: «Έμαθα για τη σχέση μας με το φεγγάρι από τη μητέρα μου, όταν μου ήρθε για πρώτη φορά περίοδος. Ρώτησα πώς θα μπορούσα να ξέρω πότε θα έρθει η επόμενη και μου απάντησε ότι η δική της ερχόταν πάντα με τη νέα πανσέληνο. Μετά από μερικά χρόνια παρατήρησα ότι το ίδιο συνέβαινε και σ’ εμένα».

 Η Helfrich-Förster λέει ότι το φεγγάρι είναι «ένας αδύναμος Zeitgeber» (“χρονοδότης” στα γερμανικά) σε έναν κόσμο όπου κυριαρχούν το τεχνητό φως, η αστικοποίηση και οι στρεσογόνοι παράγοντες. Μέσα σε όλα αυτά, η απώλεια του συγχρονισμού με το φεγγάρι, αν ποτέ ήμασταν συγχρονισμένοι με αυτό, είναι σταγόνα στον ωκεανό. Ωστόσο, δεν θα ήταν κακό να βγούμε έξω και ρίξουμε μια ματιά.

Πολλές γυναίκες πράγματι παρακολουθούν την περίοδό τους με βάση την πανσέληνο ή τη νέα σελήνη και αρκετές πιστεύουν ότι έρχεται νωρίτερα όταν είναι κοντά στην ηλιακή έκλειψη ή ακόμα και στη μέρα της έκλειψης. Αλλά ακόμα και οι γυναίκες που δεν πιστεύουν ανεπιφύλακτα ότι τη λειτουργία της μήτρας τους την ορίζει ο δορυφόρος της Γης, η αίσθηση αυτής της σύνδεσης τις κάνει να νιώθουν καλύτερα.

Πριν από περίπου δέκα χρόνια, η Κρίστα, υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων, μετακόμισε από το Λος Άντζελες στην αγροτική Πενσιλβάνια. Δεν κοιμόταν καλά τα βράδια και γενικότερα δεν ένιωθε καλά. Άρχισε να περνάει περισσότερο χρόνο εκτός σπιτιού και πριν πάει για ύπνο διαλογιζόταν με θέα το φεγγάρι. Πιστεύει ότι αυτό τη βοήθησε να ρυθμίσει τόσο τον ύπνο όσο και τον αναπαραγωγικό της κύκλο. Λέει χαρακτηριστικά: «Ξέρω ότι ακούγεται κάπως τρελό, ίσως να είναι ψυχοσωματικό, αλλά δεν νομίζω. Γιατί, πολλές φορές, εκεί που παρατηρώ το πώς αισθάνομαι συνειδητοποιώ ότι γίνεται μια πανέμορφη πανσέληνος».

Δεν υπάρχει κάποιος μηχανισμός πίσω απ’ όλα αυτά. Θεωρητικά, αυτή η σύνδεση ίσως εξηγείται από το γεγονός ότι οι παλίρροιες οφείλονται στην έλξη που ασκεί η Σελήνη στη Γη. Άλλωστε, είμαστε κατά 60% νερό. Υπάρχουν φήμες, σύμφωνα με τις οποίες το φως του φεγγαριού θα μπορούσε να επηρεάσει τη συχνότητα των βίαιων εγκλημάτων, των μανιακών επεισοδίων και των τοκετών. Μια έμπειρη νοσοκόμα που δούλευε σε μαιευτήριο επιβεβαιώνει ότι κατά τη διάρκεια της πανσελήνου οι γεννήσεις αυξάνονται κατακόρυφα.

Το πιο ενδεικτικό είναι ότι ο πλήρης κύκλος της σελήνης διαρκεί 29,5 ημέρες, ενώ ένας μέσος κύκλος έμμηνης ρύσης είναι περίπου 28 ημέρες, στις νεότερες γυναίκες, δε, που είναι οπωσδήποτε πιο γόνιμες, είναι ελαφρώς μεγαλύτερος. Άλλωστε, η εικόνα του φεγγαριού μπορεί να φαίνεται άρρηκτα συνδεδεμένη με τον τρόπο που οι άντρες φαντάζονται τις γυναίκες και μιλάνε γι’ αυτές. Ας πάρουμε για παράδειγμα τη θεά Ixchel των Μάγια, την ανάβαση της κινεζικής θεότητας Chang’e στο φεγγάρι και τις σεληνιακές θεές του δεύτερου κύματος του φεμινισμού.

Στις μέρες μας, τόσο στο TikTok και στα podcasts όσο και σε άλλες διαδικτυακές πλατφόρμες, η σύνδεση μήτρας – σελήνης μπορεί να φαίνεται ως αντίδοτο στη νεωτερικότητα. Οι σεληνιακές φάσεις, όπως λένε τελευταία οι γυναίκες στο διαδίκτυο, προσφέρουν έναν τρόπο δόμησης του χρόνου τους, που έρχεται σε αντίθεση με το 24ωρο ηλιακό ρολόι, το οποίο στηρίζει την καπιταλιστική, ανδροκρατούμενη κοινωνία και τους ζητάει να είναι το ίδιο άτομο κάθε μέρα. (Κατά περίεργο τρόπο, αυτή η αντίληψη αποτελεί κοινό τόπο για νεαρούς σοσιαλιστές, καταπονημένους από τα ωράρια εργαζόμενους σε γραφεία και πολλές παραδοσιακές νοικοκυρές).

Η Petra Dušková, χορεύτρια και χορογράφος, λέει: «Όπως το φεγγάρι, έτσι και το σώμα μας, σε διαφορετικές φάσεις έχει διαφορετικές ανάγκες όσον αφορά τη διατροφή, την ανάπαυση, τις δραστηριότητες». To γέμισμα και η χάση του φεγγαριού είναι μια χρήσιμη μεταφορά για το τι περνάει το σώμα κατά την ωορρηξία. Και συμπληρώνει: «Η μετατόπισή του στον ουρανό μπορεί επίσης κυριολεκτικά να μας επηρεάσει και σωματικά, αν είμαστε δεκτικές σε κάτι τέτοιο».

Yπάρχει κάτι γραφικό στην πιθανότητα μιας μυστικής σχέσης με το φεγγάρι. Εξάλλου, φαίνεται ότι κάτι δεν πάει καλά με τον τρόπο που ζούμε. Μας φαίνεται αδιανόητο να μην τσεκάρουμε το τηλέφωνό μας κάθε λεπτό. Είμαστε μέρος του πειράματος με το τεχνητό φως τα τελευταία 200 χρόνια και βάλε, διάστημα αρκετά μεγάλο ώστε να ξεχάσουμε πώς ζούσαν οι άνθρωποι πριν από αυτό.

Η υγειονομική περίθαλψη, όσο προηγμένη κι αν είναι, είναι απρόσιτη και ακριβή και κάποιοι λένε ότι τελικά μας αρρωσταίνει – ειδικά τις γυναίκες. Βέβαια, υπάρχουν και θετικά στοιχεία. Καταρχάς, δεν αρρωσταίνουμε με το παραμικρό και δεύτερον ελέγχουμε πιο αποτελεσματικά το πότε θα κάνουμε παιδί. Μήπως όμως το μπλε φως των υπολογιστών μάς κάνει να παραβλέπουμε κάποιο ουσιαστικό μέρος της βιολογίας μας;

Εξάλλου, ίσως δεν είναι και τόσο δύσκολο να αρχίσουμε να ζούμε σύμφωνα με τις φάσεις της σελήνης. Υπάρχουν ομάδες που συναντιούνται κάθε νέα σελήνη και πανσέληνο. Και, φυσικά, η παρατήρηση του φεγγαριού είναι πάντα μια επιλογή. Σε αντίθεση με τον ήλιο, που μπορεί να μας τυφλώσει, ή τα αστέρια, που το μέγεθός τους μπορεί να κουράσει τα μάτια μας, το φεγγάρι είναι κάτι που μπορούμε να κοιτάμε επ’ άπειρον», εξηγεί η Alina Sidorova, επιχειρηματίας και καλλιτέχνις. «Κατά κάποιον τρόπο, το φεγγάρι αποτελεί μια καλή συντροφιά για τη Γη, σωστά; Αποτελεί όμως και μια καλή συντροφιά για κάθε άνθρωπο, αφού, πολύ απλά, είναι πάντα εκεί».

Υπάρχουν εκδηλώσεις που στόχος τους είναι να μας εξοικειώσουν με τους κύκλους του φεγγαριού και τελετουργικά με την ονομασία «σεληνιακές λατρείες». Υπάρχει εφαρμογή με το όνομα Stardust, η οποία παρακολουθεί την αλληλεπίδραση του κύκλου της περιόδου με τις φάσεις της σελήνης. Οι πληροφορίες οι σχετικές με τη σελήνη, όπως και όλα στο διαδίκτυο, εμφανίζονται ως ένας ενοχλητικός συνδυασμός θεματολογίας και φύλου: ιατρικός οδηγός, φεμινιστική θεωρία, αστρολογία, η προπαγάνδα της νοικοκυράς, οδηγοί PDF που διατίθενται με 12,99 δολάρια ο ένας.

Είτε το πιστεύουμε είτε όχι, οι επιστήμονες το έχουν εξετάσει, αν και, όπως συμβαίνει με πολλούς τομείς που σχετίζονται με την υγεία του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος, τα ευρήματα σχετικά με μια πιθανή σύνδεση φεγγαριού – σώματος είναι ελάχιστα και όχι πειστικά. Μια μελέτη διάρκειας ενός έτους σε 74 άτομα για λογαριασμό του περιοδικού «Endocrine Regulations» το 2013 δεν διαπίστωσε κανένα συγχρονισμό μεταξύ της περιόδου και των φάσεων της σελήνης, αλλά μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο «Science Advances» ισχυρίζεται ότι οι κύκλοι που εξέτασε επηρεάζονταν «ασθενώς, αλλά σημαντικά» από τον κύκλο της σελήνης.

Η Charlotte Helfrich-Förster, μια Γερμανίδα βιολόγος που συνυπογράφει τη δημοσίευση –για τις ανάγκες της οποίας χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από 22 άτομα που παρακολουθούσαν την περίοδό τους επί 32 χρόνια–, πιστεύει ότι βρήκε κάποια συσχέτιση μεταξύ της έμμηνης ρύσης και της πανσελήνου ή της νέας σελήνης, αλλά υπάρχουν περιορισμοί. Αν και πιστεύει ότι το χρονικό διάστημα που καλύπτει η μελέτη είναι αποκαλυπτικό, όπως λέει, είναι ομολογουμένως μικρό. Οι γυναίκες που συμμετείχαν διαπίστωσαν ότι ο κύκλος τους μερικές φορές συγχρονιζόταν με αυτόν της σελήνης, αλλά ο συγχρονισμός αυτός διακοπτόταν εν μέρει λόγω των ορμονικών αλλαγών που συμβαίνουν με τη γήρανση. «Ως γυναίκα, ξέρετε πόσο ασταθής μπορεί να είναι ένας κύκλος», εξηγεί.

«Έτσι, έμεινα έκπληκτη όταν διαπίστωσα αυτό το είδος συγχρονισμού, έστω ορισμένες φορές». Οι βιολόγοι, μετά από μερικές δεκαετίες επιφυλάξεων, αρχίζουν επιτέλους να ενδιαφέρονται για την επίδραση του φεγγαριού στον άνθρωπο, λέει ο ψυχίατρος και ερευνητής Thomas Wehr που συνέγραψε τη δημοσίευση με τη Helfrich-Förster. «Έχουμε προγόνους –μιλάω για εκατομμύρια χρόνια πριν– οι οποίοι είχαν γονίδια που τους επέτρεπαν να παρακολουθούν τους παλιρροϊκούς κύκλους», εξηγεί. Μια νέα προδημοσίευση του Πανεπιστημίου του Πίτσμπεργκ προτείνει ότι μπορεί να επιβιώνουν και σήμερα κάποια από αυτά τα γονίδια, υπονοώντας την ύπαρξη μιας υποσυνείδητης αντίληψης των παλιρροιών που δεν κατανοούμε ακόμη.

Εν τέλει, πρέπει να συγχρονίζονται οι γυναίκες με τις φάσεις της σελήνης, υπάρχει κάποια χαμένη σχέση που αν επανέλθει, θα μπορούσε να τις κάνει πιο ευτυχισμένες και υγιείς; Η Helfrich-Förster λέει ότι το φεγγάρι είναι «ένας αδύναμος Zeitgeber» (“χρονοδότης” στα γερμανικά) σε έναν κόσμο όπου κυριαρχούν το τεχνητό φως, η αστικοποίηση και οι στρεσογόνοι παράγοντες. Μέσα σε όλα αυτά, η απώλεια του συγχρονισμού με το φεγγάρι, αν ποτέ ήμασταν συγχρονισμένοι με αυτό, είναι σταγόνα στον ωκεανό. Ωστόσο, δεν θα ήταν κακό να βγούμε έξω και ρίξουμε μια ματιά.

Με στοιχεία από The Cut.