Μαλβαζίας οίνος: Το κρασί που ενέπνευσε τον Σαίξπηρ και τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι
«ΚΑΝΕΝΑ ΑΛΛΟ ΚΡΑΣΙ δεν απόκτησε τόση φήμη κατά τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση και κανένα όνομα κρασιού από τότε μέχρι σήμερα δεν έχει τόσο ενδιαφέρουσα ιστορία», γράφει η επί πολλά έτη διευθύντρια του Ινστιτούτου Οίνου και αειθαλής μεγάλη κυρία του ελληνικού κρασιού, Σταυρούλα Κουράκου. Πράγματι, το κρασί Malvasia ήταν ήδη διάσημο από τον 12ο αιώνα. Σύμφωνα με ενδείξεις και ιστορικά στοιχεία, προέρχεται από την καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς (Malvasia) στους πρόποδες του όρους Μαλεβός (Πάρνωνας), στη νότια Πελοπόννησο, υποδεικνύοντας μια γεωγραφική και ιστορική ονομασία προέλευσης.
Ταξιδέψαμε στην ιστορική πόλη της Λακωνίας για να αναζητήσουμε τα ίχνη του ξακουστού οίνου. Σε μια ημερίδα που διοργανώθηκε πριν από λίγες μέρες στη γραφική καστροπολιτεία εξερευνήσαμε τις ρίζες της αμπελοκαλλιέργειας του Μαλβαζία οίνου, που έχουν αποτυπωθεί άλλωστε και μέσα από αναρίθμητες αναφορές σημαντικών προσωπικοτήτων των γραμμάτων και των τεχνών.
Το ταξίδι του Μαλβαζία ξεκινά από το 1214 όταν ο μητροπολίτης Εφέσου Νικόλαος Μεσαρίτης αναφέρει ότι ο περίφημος για την ποιότητά του μονεμβάσιος οίνος προσφερόταν σε μεγάλη αφθονία στο αυτοκρατορικό τραπέζι της λατινοκρατούμενης Κωνσταντινούπολης.
Για παράδειγμα, στο έργο «Ριχάρδος ο Γ’» (1595) του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ ο Δούκας του Clarence δολοφονείται και πνίγεται «σε ένα βαρέλι Malvasia» (Malmsey butt). Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι είχε τον δικό του μικρό αμπελώνα με Μαλβαζία στο Μιλάνο, ο νομπελίστας συγγραφέας Τόμας Μαν φέρνει από το κελάρι δύο φιάλες Μαλβαζία στο έργο του «Buddenbrooks», ο Μαρτίνος Λούθηρος αναφέρεται συχνά στον Μαλβαζία, το ίδιο και ο Αλέξανδρος Δουμάς και ο Γκι ντε Μοπασάν, ο Τζουζέπε Γκαριμπάλντι καλλιεργούσε Μαλβαζία στην Carpera της Σαρδηνίας, ενώ ο συνθέτης Τζουζέπε Βέρντι ήταν πολύ καλός φίλος του Μαλβαζία οίνου.
Η καλλιέργεια των σταφυλιών Malvasia διαφόρων τύπων και η παραγωγή κρασιού Malvasia εκτός από τη Μεσόγειο και την Ευρώπη (Κροατία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία) έχει εξαπλωθεί σε χώρες όπως οι ΗΠΑ (Καλιφόρνια, Αριζόνα, Νέο Μεξικό), η Αργεντινή, η Βραζιλία και η Αυστραλία. Συγχρόνως, ο τόπος, η ιστορία και ο φημισμένος Μαλβαζίας οίνος γίνονται τα θεμέλια πάνω στα οποία αναπτύσσονται δραστηριότητες οινολογικού, ιστορικού και καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος, εκπαιδευτικά σεμινάρια, περιηγήσεις, μουσικές και εικαστικές εκδηλώσεις.
Μία από τις τοπικές δράσεις ήταν το πρώτο διεθνές φεστιβάλ Μαλβαζία με έδρα τη Μονεμβασιά που διεξήχθη τον περασμένη Ιούνιο, ενώ ήδη προγραμματίζεται το επόμενο για το 2024. Τις μέρες που βρέθηκα στον επιβλητικό βράχο της Μονεμβασιάς μυήθηκα στην ιστορία και τον πολιτισμό του Μαλβαζία οίνου. Αρχικά, μέσα από την επίσκεψη στο οινοποιείο του Γιώργου και της Έλλης Τσιμπίδη, δύο ανθρώπων που οραματίστηκαν αλλά και επηρέασαν καταλυτικά την αναβίωση του Μαλβαζία στον τόπο απ’ όπου ξεκίνησε το ταξίδι του.
Με τη στήριξη, φυσικά, της δόκτορος Σταυρούλας Κουράκου και τη συμβολή του Ινστιτούτου Οίνου και των Γεωπονικών Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης, έφεραν και πάλι μετά από πέντε αιώνες το μυθικό γλυκό κρασί από λιαστά σταφύλια –ΠΟΠ Μονεμβασία-Malvasia από το 2010– στο «Υπερνεφελές Κάστρο». Να θυμίσουμε ότι σήμερα στην Ελλάδα παράγονται τέσσερις ΠΟΠ Malvasia οίνοι: στη Μονεμβασιά, στην Πάρο και στην Κρήτη (Χάνδακας-Candia, Σητεία).
Στους χώρους του σύγχρονου οινοποιείου το βλέμμα μου στέκεται στις σκονισμένες φιάλες που διατηρούν μέσα τους τη γεύση χρόνων. Από τη μια τα πολυάριθμα αντίτυπα του τελευταίου βιβλίου της μεγάλης κυρίας του ελληνικού κρασιού, Σταυρούλας Κουράκου, που φέρει τον τίτλο «MALVASIA, ο περιώνυμος οίνος χθες και σήμερα» και από την άλλη τα αμέτρητα βαρέλια, τα χαρακτηριστικά λεπτά μπουκάλια και οι μεγάλες δεξαμενές, όλα όσα συνθέτουν το σκηνικό του μυθικού αυτού οίνου με την ιδιαίτερη γευστική πολυπλοκότητα.
Την επόμενη μέρα, στην ημερίδα, η οποία πραγματοποιήθηκε σε ένα παλιό σχολείο που έχει μετατραπεί σε κινηματογραφική λέσχη, παρουσιάστηκαν όλες οι λεπτομέρειες για την ανάδειξη, την προβολή και την πολιτιστική αξία του Μαλβαζία. Για τη διαχρονική συλλογική και βιωματική εμπειρία αλλά και την πολυπολιτισμική αλληλεπίδραση μίλησαν ο αντιδήμαρχος Μονεμβασιάς Σταύρος Χρηστάκος, ο Μαρίνης Μπερέτσος, γενικός διευθυντής Αναπτυξιακής Πάρνωνα, ο Σωτήρης Μπόλης, εμπνευστής του έργου και καλλιτεχνικός διευθυντής του Malvasia Festival, καθώς και οι Σόφη Μουτάφη και Ευαγγελία Πέττα, οι οποίες έχουν τη διεύθυνση παραγωγής του Malvasia Festival.
Το ταξίδι του Μαλβαζία ξεκινά από το 1214 όταν ο μητροπολίτης Εφέσου Νικόλαος Μεσαρίτης αναφέρει ότι ο περίφημος για την ποιότητά του μονεμβάσιος οίνος προσφερόταν σε μεγάλη αφθονία στο αυτοκρατορικό τραπέζι της λατινοκρατούμενης Κωνσταντινούπολης και συνεχίζεται όταν το 1514 η διοίκηση της Βενετίας χορήγησε σε 20 καταστηματάρχες άδεια να ανοίξουν μαγαζιά στην πόλη για να πουλούν αποκλειστικά κρασί Malvasia.
Έκτοτε, όπως γνωρίζουμε, στα αμπέλια των πλαγιών του Πάρνωνα (Μαλεβός) καλλιεργούνταν τοπικές ποικίλες σταφυλιών, με πρωταγωνίστρια τη Μονεμβασιά, από τις οποίες παραγόταν γλυκός λιαστός οίνος, ο Μονεμβάσιος ή Μονεμβασιώτης ή Μονεμβασία. Λόγω της σημαντικής εμπορικής ανάπτυξης κατά τη βυζαντινή περίοδο, οι Μονεμβασιώτες εμπορεύονταν το κρασί της Μονεμβασίας, το οποίο οι Βενετοί και Γενουάτες έμποροι πωλούσαν με το όνομα «Malvasia».
Λίγο πριν την αναχώρησή μου διαβάζω ένα απόσπασμα από την επιστημονική τεκμηρίωση της οινολόγου Σταυρούλας Κουράκου: «Η κυριαρχία του ελληνικού κρασιού Μονεμβασία-Μαλβαζία στις ξένες αγορές της Ανατολής και της Δύσης κράτησε πέντε ολόκληρους αιώνες: άρχισε να παράγεται πριν από τον 13ο αιώνα στη βυζαντινή Μονεμβασιά».
Σήμερα, μια νέα αξιόλογη προσπάθεια από τοπικούς φορείς, συλλόγους και κατοίκους που πρωτοπορούν αναδεικνύει ξανά τη γενέθλια ταυτότητα του Μαλβαζία οίνου και μετατρέπει τη Μονεμβασιά σ’ ένα σταυροδρόμι γεύσεων, ιστορίας και πολιτισμού.
Το Malvasia Festival Monemvasia και οι παράλληλες δράσεις ανάδειξης της ιστορίας και του πολιτισμού του οίνου Μαλβαζία χρηματοδοτήθηκαν κατά μεγάλο μέρος τους από το πρόγραμμα LEADER/CLLD 2014-2020, στο πλαίσιο του Σχεδίου Διακρατικής Συνεργασίας «Malvasia Myth», το οποίο υλοποιούν Ομάδες Τοπικής Δράσης από Ελλάδα (ΟΤΔ Πάρνωνα), Ιταλία (Gal del Ducato) και Κροατία (LAG Central Istria). Συντονιστής του σχεδίου είναι ο Αναπτυξιακός Οργανισμός Πάρνωνα, υπεύθυνος και για όλες τις τοπικές δράσεις στην περιοχή της Μονεμβασίας. Σημαντική συνεισφορά στη διοργάνωση του φεστιβάλ είχαν οι συνδιοργανωτές δήμος Μονεμβασίας και Περιφέρεια Πελοποννήσου.
πηγή: lifo
