Αλλεργικός πλανήτης

Η ΛΕΞΗ «ΑΛΛΕΡΓΙΑ» δεν υπήρχε μέχρι το 1906. Εκείνη τη χρονιά ο Clemens von Pirquet, ένας βιεννέζος παιδίατρος, άρχισε να παρατηρεί κάτι περίεργο αντιμετωπίζοντας παιδιά με διφθερίτιδα. Πριν από την εποχή των εμβολίων, η ασθένεια αυτή ήταν συχνή και πολύ επίφοβη, καθώς οι τοξίνες που παρήγαγε το βακτήριο της διφθερίτιδας μπορούσαν να προκαλέσουν θανατηφόρες βλάβες στην καρδιά και τους αεραγωγούς.

Στην εποχή του Pirquet, η συνήθης θεραπεία ήταν η αντιτοξίνη ιπποειδών: αντισώματα από αίμα αλόγου που εξουδετέρωναν το δηλητήριο που παρήγαγαν τα βακτήρια της διφθερίτιδας. Αν και τα παιδιά που έλαβαν ορό αντιτοξίνης αλόγου ανάρρωσαν, ο Pirquet διαπίστωσε ότι πολλά εμφάνισαν πυρετό, εξάνθημα και αρθρίτιδα περίπου 10 ημέρες αργότερα. Αυτή η «ασθένεια του ορού» γινόταν πιο ισχυρή και εμφανιζόταν πιο γρήγορα, με κάθε επαναλαμβανόμενη δόσεις.

Ο Pirquet διαπίστωσε ότι το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών αντιδρούσε στον ορό του αλόγου και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το ανοσοποιητικό σύστημα ήταν σαν τον Ιανό: Προστάτευε από τις ασθένειες, αλλά μπορούσε επίσης να τις προκαλέσει. Για να αποδώσει αυτή τη την τροποποιημένη (ή διαφορετική) αντίδραση του οργανισμού, επινόησε τον όρο «αλλεργία», από τις ελληνικές λέξεις «άλλο» (διαφορετικό) και «έργον» (δράση).

Ο Pirquet διαπίστωσε ότι το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών αντιδρούσε στον ορό του αλόγου και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το ανοσοποιητικό σύστημα ήταν σαν τον Ιανό: Προστάτευε από τις ασθένειες, αλλά μπορούσε επίσης να τις προκαλέσει.

Σήμερα, ο κόσμος φαίνεται να βρίσκεται στη δίνη μιας επιδημίας «διαφορετικής δραστηριότητας». Τα ποσοστά εισαγωγών σε νοσοκομεία για άσθμα και παιδικές αλλεργίες σε ξηρούς καρπούς έχουν τριπλασιαστεί τις τελευταίες δεκαετίες. Οι τροφικές αλλεργίες δεν είναι μόνο πιο συχνές στα παιδιά, αλλά είναι λιγότερο πιθανό να ξεπεραστούν με την ηλικία απ’ ό,τι τα προηγούμενα χρόνια.

Τα αίτια και οι συνέπειες αυτής της επιδημίας είναι το θέμα του “Allergic”, του νέου βιβλίου της ερευνήτριας στον κλάδο της ιατρικής ανθρωπολογίας Theresa MacPhail, η οποία απεικονίζει με αξιομνημόνευτο τρόπο το ανθρώπινο πρόσωπο της ασθένειας. Εκτός από την ασθένεια, οι ασθενείς και οι γονείς παλεύουν με τον φόβο και την αβεβαιότητα. Οι γιατροί διαθέτουν ένα περιορισμένο οπλοστάσιο φαρμάκων, πολλά από τα οποία οι ασθενείς τους δεν μπορούν να πληρώσουν. Η συγγραφέας έχει επίσης μια προσωπική σχέση με το θέμα αυτό: Ο πατέρας της πέθανε αφού τον τσίμπησε μέλισσα στον κεντρικό δρόμο της πόλης του Νιου Χαμσάιρ στην οποία μεγάλωσε. (Η σύντροφός του τον πήγε εσπευσμένα σε ένα φαρμακείο αντί για νοσοκομείο, παρόλο όμως που βρισκόταν σε κρίσιμη κατάσταση, ο φαρμακοποιός αρνήθηκε να του χορηγήσει ένα EpiPen χωρίς συνταγή).

Στο βιβλίο της σημειώνει ότι η λέξη «αλλεργία» στερείται ακρίβειας στη σύγχρονη χρήση της, καθώς «το κοινό … συχνά χρησιμοποιεί τον όρο αδιακρίτως για να περιγράψει σχεδόν οποιοδήποτε δυσάρεστο σύμπτωμα που μπορεί να παρουσιάσει». Η  MacPhail ασχολείται  κυρίως με ασθένειες που οφείλονται στην κακή συμπεριφορά των αντισωμάτων IgE. Σε αυτές περιλαμβάνονται η ατοπική δερματίτιδα (έκζεμα) και η αλλεργική ρινίτιδα, οι οποίες είναι απίθανο να σκοτώσουν, αλλά μπορεί να έχουν θλιβερές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής, μαζί με τα πιο θανατηφόρα ξαδέλφια τους, το αλλεργικό άσθμα και την αναφυλαξία.

Ενώ όλοι συμφωνούν ότι οι αλλεργικές ασθένειες βρίσκονται σε άνοδο, δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς το γιατί, θυμίζοντας μυστήριο της Αγκάθα Κρίστι με ένα πλήθος υπόπτων. Ένας πιθανός δράστης είναι η κλιματική αλλαγή. Τα ποσοστά της αλλεργίας στη μούχλα αυξάνονται κατακόρυφα σε έναν θερμότερο και υγρότερο Νότο. Τα επιβλαβή είδη, όπως η αγκινάρα ή ο δηλητηριώδης κισσός, ευδοκιμούν καθώς αυξάνονται τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Ο θερμότερος καιρός οδηγεί σε εποχές γύρης που αρχίζουν νωρίτερα και τελειώνουν αργότερα. Σύμφωνα με την MacPhail, τα πράγματα θα χειροτερέψουν: «Τα επίπεδα γύρης», γράφει, «αναμένεται να διπλασιαστούν μέχρι το 2040 και η γύρη θα είναι πιο ‘ισχυρή’ (τα επίπεδα των πεπτιδίων της θα αυξηθούν, επιδεινώνοντας πιθανότατα τις αντιδράσεις του ανοσοποιητικού μας συστήματος)». Άλλοι ανοσολόγοι υποστηρίζουν ότι τα σαπούνια, τα απορρυπαντικά και τα απολυμαντικά χεριών διαταράσσουν τη σωστή ισορροπία των μικροβίων στο δέρμα μας. Ο καθιστικός τρόπος ζωής και τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D επίσης λειτουργούν επιβαρυντικά .

Σημειώνει επίσης ότι «οι τυπικές θεραπείες για τις αναπνευστικές αλλεργίες και το άσθμα παρέμειναν λίγο πολύ οι ίδιες για δεκαετίες». Αυτές περιλαμβάνουν την αποφυγή των αλλεργιογόνων, τον καθαρισμό του σπιτιού για να απαλλαγούμε από επιβαρυντικούς παράγοντες, όπως οι κατσαρίδες, η μούχλα και η σκόνη, και φάρμακα όπως τα αντιισταμινικά. Στους ασθενείς μπορεί να προσφερθεί ανοσοθεραπεία, κατά την οποία τα άτομα απευαισθητοποιούνται με έκθεση σε μικρές δόσεις ενός αλλεργιογόνου. Οι πάσχοντες από έκζεμα αντιμετωπίζονται με μια σειρά από ενυδατικές κρέμες και κρέμες στεροειδών. Ισχυρές νέες θεραπείες, όπως τα μονοκλωνικά αντισώματα για την τροποποίηση της δράσης του ανοσοποιητικού συστήματος, προσφέρουν ελπίδα σε ορισμένους αλλεργικούς ασθενείς, αλλά τα οικονομικά εμπόδια τις θέτουν εκτός της εμβέλειας πολλών άλλων. Σύμφωνα με την ανάλυση της MacPhail, η αλλεργία δεν είναι μόνο ο κακός δίδυμος της ανοσίας, αλλά και η απροσδόκητη σκοτεινή πλευρά της υλικής προόδου, η οποία μας καθιστά ασθενικούς με τρόπους που μάταια αγωνιζόμαστε να θεραπεύσουμε.

Mε στοιχεία από την The Wall Street Journal