Τα Χανιά είναι μια πόλη γεμάτη με ιστορίες και μυστικά. Η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης, αποτελεί έναν συναρπαστικό πόλο έλξης για χιλιάδες ταξιδιώτες. Ξεχωρίζει για την ταυτότητά της, το ιστορικό της βάθος και τη θαλασσινή αύρα της. Απ’ τα πρώτα λεπτά που θα περιηγηθείς στους δρόμους της θα σε μαγνητίσουν τα επιβλητικά αξιοθέατά της, όπως ο αιγυπτιακός φάρος, το ενετικό λιμάνι, τα γραφικά στενά της Παλιάς Πόλης, η υπέροχη και ατμοσφαιρική περιοχή της Σπλάντζιας. Καθώς βρίσκομαι στο κέντρο, περπατώ προς τον Δημοτικό Κήπο Χανίων.
Σ’ αυτή την καταπράσινη όαση δροσιάς, περιπάτου και αναψυχής που βρίσκεται στην καρδιά του εμπορικού κέντρου της πόλης λειτουργεί εδώ και πολλές δεκαετίες ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά στέκια της χώρας. Το καφέ «Κήπος» δεν αποτελεί μόνο σημείο αναφοράς για την πόλη, αλλά ανήκει στα πιο ιστορικά καφέ της Ευρώπης.
Στις ευρύχωρες αίθουσές του έχουν φιλοξενηθεί μοναδικές προσωπικότητες και έχουν πραγματοποιηθεί εκδηλώσεις, μουσικές βραδιές, θεατρικές παραστάσεις, παρουσιάσεις βιβλίων, εκθέσεις ζωγραφικής, θεματικές βραδιές και πολλά ακόμα πολιτιστικά δρώμενα.
Ο «Κήπος» κουβαλά μια πολυετή και ενδιαφέρουσα ιστορία, διαφυλάττοντας την ιστορική μνήμη, την αστική ταυτότητα των Χανίων καθώς και τη ζωντανή ιστορία του πολιτισμού της καθημερινότητας.
Ο δημοτικός κήπος ιδρύθηκε το 1870, τα τελευταία χρόνια δηλαδή της οθωμανικής κυριαρχίας στην Κρήτη. Αρχικά εξυπηρετούσε την ανάγκη των κατοίκων της τότε περιτειχισμένης πόλης των Χανίων να έχουν πρόσβαση σε έναν ανοιχτό χώρο πρασίνου.
Ο Ρεούφ Πασάς ήταν αυτός που δημιούργησε τον πρώτο κήπο, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα της εποχής. «Το ιστορικό καφέ “Κήπος” λειτουργεί από το 1870 ως διαχρονικό τοπόσημο της πόλης των Χανίων και το σημαντικότερο είναι ότι εδώ έχουν πιει τον καφέ τους σημαντικές φυσιογνωμίες των γραμμάτων, των τεχνών αλλά και της πολιτικής. Αυτό, όμως, που πολλοί λησμονούν είναι ότι εδώ στεγαζόταν για αρκετά χρόνια η Βουλή της Κρητικής Πολιτείας (09/12/1898)», μου λέει ο Βασίλης Σταθάκης, ο οποίος ανέλαβε ως ιδιοκτήτης της επιχείρησης του καφέ «Κήπος» το 1988.
Το 1936 κατασκευάζεται με μεράκι από τον τότε ιδιοκτήτη του, Ανδρέα Χατζηδάκη, ο νέος χώρος που θα στέγαζε το καφέ. Στις δεκαετίες του ’50 και του ’60 διοργανώνονται στο «παλκοσένικο» του «Κήπου» μουσικές βραδιές με βραβεία και τα περίφημα «ταλέντα» με κονφερασιέ τον ταλαντούχο Γιώργο Οικονομίδη. Σε αυτές τις βραδιές συμμετείχαν –εκτός των άλλων– σημαντικοί καλλιτέχνες όπως οι Μίμης Πλέσσας, Μάγια Μελάγια, Τζένη Βάνου, Γιάννης Βογιατζής.
Όση ώρα βρίσκομαι εκεί το βλέμμα μου τραβούν τα αμέτρητα κορνιζαρισμένα δημοσιεύματα που είναι κρεμασμένα σε έναν τεράστιο τοίχο. Ο σημερινός ιδιοκτήτης μού εξηγεί γιατί έχει κρατήσει όλα αυτά τα άρθρα και τα έχει κρεμάσει στο σημείο αυτό. «Πρόκειται για τη σημαντικότερη στιγμή της ιστορίας του καφέ από την ημέρα που ανέλαβα τα ηνία», επισημαίνει και συνεχίζει: «Το 2014 ιδρύθηκε ο Σύνδεσμος Ιστορικών Καφέ Ευρώπης με στόχο τη διαφύλαξη και τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς ιστορικών χώρων που λειτουργούν ως καφέ, αλλά παράλληλα και ως εστίες πολιτισμού και τόποι συνάντησης ανθρώπων των γραμμάτων, του πνεύματος, των τεχνών και της πολιτικής.
Αφορμή για την ίδρυση του συνδέσμου ήταν το ιστορικό καφέ “Κήπος”, ένα καφέ με ιστορία και πολιτισμό, “θεματοφύλακας” της άυλης και υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς των Χανίων, της Κρήτης, αλλά και ολόκληρης της χώρας. Επομένως, είμαστε πολύ χαρούμενοι γιατί καταφέραμε να γίνουμε το επίκεντρο μιας πρωτοβουλίας για τη διασύνδεση, οργάνωση και συνεργασία των ιστορικών αστικών καφέ της Ευρώπης», λέει ο κ. Σταθάκης.
«Ο “Κήπος”, χάρη στην τεράστια ιστορία που τον συνοδεύει, υπήρξε από την πρώτη στιγμή μια ανεκτίμητη πηγή έμπνευσης. Στόχος μου ήταν να αναδείξω, να διασώσω και να διατηρήσω αυτή την τόσο ενδιαφέρουσα ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά του καφέ στο εξωτερικό, καθώς και να καταφέρω να δημιουργήσω μια πολιτιστική “γέφυρα” επικοινωνίας με την Ευρώπη.
Αναλογιστείτε ότι στον σύνδεσμό μας ανήκουν μερικά από τα εμβληματικότερα καφέ της Ευρώπης, όπως το Les Deux Magots στο Παρίσι, το New York στη Βουδαπέστη, το Café de l’Opera στη Βαρκελώνη, το Café Santa Cruz στην Κοΐμπρα, το Café Majestic στο Πόρτο, το Café Stefanka στην Μπρατισλάβα, το Antico Caffé San Marcο στην Τεργέστη, το Caffé Quadri στη Βενετία ή το καφέ Cordina στη Μάλτα», αναφέρει.
Καθώς συνεχίζω την περιήγησή μου, σκέφτομαι μια φράση του στιχουργού Μάνου Ελευθερίου ο οποίος είχε γράψει: «Τα καφενεία δεν είναι μόνον τόπος ρέμβης και περισυλλογής. Είναι τόπος αγάπης, μέθης και αναμνήσεων».
Πάντα με γοήτευαν τα καφενεία, γιατί έχουν να διηγηθούν αμέτρητες ιστορίες για τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές αλλά και τη γέννηση ρευμάτων και τάσεων. «Ειδικότερα, οι αφηγήσεις των θαμώνων τους, η παράδοση και ο πολιτισμός διατηρούνται αναλλοίωτα και μεταλαμπαδεύονται από γενιά σε γενιά», προσθέτει ο κ. Σταθάκης.
Πραγματικά, όση ώρα βρίσκομαι εκεί συνειδητοποιώ ότι το ψηλοτάβανο καφέ έχει παραμείνει αναλλοίωτο στο πέρασμα του χρόνου. Από τις μεγάλες τζαμαρίες το φως διαχέεται παντού, αρκετός κόσμος διαβάζει τα «Χανιώτικα Νέα» στα κλασικά μαρμάρινα τραπέζια, ενώ οι ξύλινες καρέκλες του θυμίζουν τα βιεννέζικα καφέ. Παντού γύρω μου υπάρχουν περίτεχνα έπιπλα, όπως ένα παλιό ραδιόφωνο και μια ταμειακή μηχανή, αντίκες όπως ένα γραμμόφωνο αλλά και σημαντικά έργα τέχνης που συμβάλλουν στην cozy διακόσμηση του χώρου.
Λίγα καφενεία έχουν απομείνει στην Ελλάδα. Ευτυχώς, ο «Κήπος» ανήκει στις εξαιρέσεις και έχει επιτύχει να σφραγίσει την πόλη με την αισθητική του. Εκεί ανακαλύπτεις ξανά την ιδιαίτερη συνθήκη της ραστώνης και μια φιλοσοφία ζωής που στηρίζει την κοινωνικοποίηση.
Παίρνοντας τον δρόμο της επιστροφής, σκέφτομαι πως είναι θετικό ότι υπάρχουν ακόμη νησίδες πολιτισμού που ευνοούν τις πολιτικές ζυμώσεις, την καλλιτεχνική δημιουργία και τον γόνιμο προβληματισμό. Ο «Κήπος» κουβαλά μια πολυετή και ενδιαφέρουσα ιστορία, διαφυλάττοντας την ιστορική μνήμη, την αστική ταυτότητα των Χανίων καθώς και τη ζωντανή ιστορία του πολιτισμού της καθημερινότητας.
Παραμένει ένα διαχρονικό στέκι και τόπος συνάντησης καλλιτεχνών, ποιητών και ονειροπόλων που απολαμβάνουν την τέχνη της χαλάρωσης. Όπως έλεγε και ο Τζορτζ Στάινερ, το καφενείο είναι «η νέα αρχαία αγορά που χωράει κάτω από την ίδια στέγη τον διανοούμενο και τον πολιτικό μαζί με τον εργάτη και τον άστεγο. Και η “ιδέα της Ευρώπης” θα έχει περιεχόμενο όσο θα υπάρχουν καφενεία».
Καφενείο «Κήπος», Δημοτικός Κήπος Χανίων, Στρατηγού Τζανακάκη, 2821 054520
https://www.lifo.gr/tropos-zois/gefsi/kipos-istoriko-kafe-ton-hanion-poy-stegaze-tin-kritiki-boyli
