Κρυοσυντήρηση ωαρίων και υποβοηθούμενη γονιμοποίηση: Μια μαρτυρία και μερικές προκλήσεις

Η ΧΑΡΑ ΕΙΝΑΙ 42 ΧΡΟΝΩΝ. Όταν τον Ιούνιο του 2021 η αδελφή της διαγνώστηκε με καρκίνο των ωοθηκών και η χειρουργική αφαίρεσή τους ήταν μονόδρομος, εκείνη αποφάσισε, όπως λέει, να προλάβει την όποια κληρονομικότητα και να προχωρήσει στη διαδικασία κρυοσυντήρησης των ωαρίων της.

«Ήθελα μία από τις δυο μας να έχει την ευκαιρία να κρατήσει ένα παιδί στην αγκαλιά της και να είναι και των δυο μας. Τα χρόνια είχαν περάσει, καμία από τις δύο δεν είχε καταφέρει να δημιουργήσει μια σχέση που θα εγγυόταν έναν ευτυχισμένο γάμο και ίσως ένα παιδί στο μέλλον, οπότε με κάποιον τρόπο έτρεξα σαν για να προλάβω τον χρόνο και την κληρονομικότητα, καθώς το ιστορικό και της μητέρας και της γιαγιάς μας δεν ήταν σπουδαίο ακριβώς», εξηγεί και συνεχίζει: «Η ωοληψία ήταν ανώδυνη, σαν οποιαδήποτε άλλη ιατρική διαδικασία που γίνεται με μέθη. Το δύσκολο ήταν με τις ενέσεις θυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH) που δυστυχώς πρέπει να τις κάνεις μόνη σου περίπου μία εβδομάδα νωρίτερα και εκεί, αν εργάζεσαι, υπάρχει πρόβλημα. Εγώ προτίμησα να πάρω άδεια, προκειμένου να είμαι ήρεμη και να μην υπάρχει άγχος αναφορικά με το πού και το πότε θα κάνω την ένεση», λέει η Χαρά.  

Η θυλακιοτρόπος πρακτικά είναι η ορμόνη που χορηγείται προκειμένου να διεγερθεί η παραγωγή οιστραδιόλης από το ωοθυλάκιο, βοηθώντας την περαιτέρω ανάπτυξή του. Στόχος είναι η παραγωγή όσο το δυνατό περισσότερων ωαρίων, όταν έρθει η στιγμή της ωοληψίας. 

«Τώρα θα εξαντλήσω τις προσπάθειες να γίνω μητέρα με φυσιολογικό τρόπο. Έχω θέσει στον εαυτό μου το όριο των 45 ετών. Είναι ανακουφιστικό να γνωρίζω ότι η κρυοσυντήρηση μού δίνει μια σημαντική πίστωση χρόνου». 

Αλήθεια, πόσο κοστίζει όλο αυτό; Σύμφωνα με τη Χαρά, ο πρώτος κύκλος της προσπάθειας κρυοσυντήρησης των ωαρίων της, μαζί με διάφορες αναγκαίες εξετάσεις και άλλα που προκύπτουν από μέρα σε μέρα, στοίχισε γύρω στα 2.000 ευρώ, αλλά, όπως εξηγεί, ήταν κάτι που καλύφθηκε από την ασφάλειά της. 

Επ’ αυτού, η χειρουργός μαιευτήρας-γυναικολόγος, Στυλιανή Ροΐδη, διευκρινίζει ότι «κάθε γυναίκα μπορεί να κρυοσυντηρήσει τα ωάριά της, με τον ΕΟΠΥΥ να καλύπτει το κόστος των φαρμάκων για τη διαδικασία και για κοινωνικούς λόγους, όχι μόνο για ιατρικούς. Συνεπώς οι γυναίκες μπορούν πλέον να διατηρήσουν τα ωάριά τους και να κάνουν χρήση αυτών όποτε το επιθυμήσουν». 

Για την κ. Ροΐδη είναι εξαιρετικά σημαντικό το ότι τώρα πια «δεν απαιτείται η συναίνεση του συζύγου ούτε για την κρυοσυντήρηση ωαρίων από τη γυναίκα που το επιθυμεί, αλλά και στην περίπτωση διαζυγίου η γυναίκα αυτή μπορεί να κάνει χρήση των κρυοσυντηρημένων ωαρίων».

Βέβαια, η εμπειρία γυναικών όπως η Χαρά αποκαλύπτει το ότι σε κάποιες χώρες έχουν κάνει κι άλλα βήματα σε ό,τι αφορά την ενθάρρυνση κρυοσυντήρησης ωαρίων.

«Απ’ όσο μπορώ να γνωρίζω και από κάποιες έρευνες που έκανα πριν μπω σ’ αυτήν τη διαδικασία, στην Κύπρο υπάρχει και κάποια επιδότηση σε περίπτωση που αποφασίσεις να το κάνεις. Εδώ, και στη δική μου περίπτωση τουλάχιστον, έπαιξε μεγάλο ρόλο η δικτύωση του γιατρού που παρακολουθεί τη διαδικασία και οι σφαιρικές γνώσεις του γι’ αυτό που πήγαινα να κάνω».

Όμως, τι ακριβώς συμβαίνει με τα ωάρια; Σύμφωνα με τη διεθνή ιατρική πρακτική, τα ωάρια τοποθετούνται σε αντιψυκτικό υψηλής συγκέντρωσης (DMSO and ethylene glycol) για μικρό χρονικό διάστημα και στη συνέχεια καταψύχονται ταχέως. Ο γρήγορος ρυθμός ψύξης μειώνει σημαντικά τη δημιουργία κρυστάλλων. Το νερό στο εσωτερικό των κυττάρων παγώνει ακαριαία και δεν υπάρχει χρόνος για τον σχηματισμό κρυστάλλων, οι οποίοι ενδεχομένως να προκαλούσαν ανεπανόρθωτες καταστροφές στα ωάρια. Μετά την υαλοποίησή τους (vitrification) τα ωάρια και τα έμβρυα φυλάσσονται σε δοχεία υγρού αζώτου μέχρι τη στιγμή που θα αποψυχθούν για να χρησιμοποιηθούν. Επιπλέον, η υαλοποίηση προσφέρει και απόλυτη ασφάλεια στα ευαίσθητα αυτά κύτταρα από ιούς και ασθένειες, αλλά και τη σιγουριά της βιωσιμότητάς τους έως τη στιγμή της απόψυξής τους.

Και τώρα τι; «Τώρα θα εξαντλήσω τις προσπάθειες να γίνω μητέρα με φυσιολογικό τρόπο. Έχω θέσει στον εαυτό μου το όριο των 45 ετών. Είναι ανακουφιστικό να γνωρίζω ότι η κρυοσυντήρηση μού δίνει μια σημαντική πίστωση χρόνου», εξηγεί η ίδια.

Για πόσο καιρό όμως φυλάσσονται τα ωάρια; Βάσει της κείμενης νομοθεσίας, τα δέκα χρόνια είναι το όριο. «Όταν ψαχνόμουν και ρωτούσα, μου εξήγησαν ότι πρόκειται για όριο που θεσπίστηκε παλιότερα και ότι αν, ας πούμε, κάποια τα χρειαστεί στα έντεκα ή στα δώδεκα χρόνια, δεν θα έχει επέλθει κάποια αλλοίωση. Ωστόσο, μετά είναι νομικό το ζήτημα. Φυσικά, έχεις την επιλογή, αν δεν τα χρησιμοποιήσεις, να τα προσφέρεις στην έρευνα». 

Μας διαφεύγει κάτι αναφορικά με τις μεθόδους γονιμότητας, νέες και παλιές; Σύμφωνα με την κ. Ροΐδη, ένα δεδομένο που συνήθως ξεχνάμε είναι ότι «η ηλικία για τις γυναίκες που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί με την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή αυξήθηκε από τα 50 έτη στα 54». Όπως εξηγεί, «μια γυναίκα, όταν επισκέπτεται τον γυναικολόγο για να ζητήσει βοήθεια σε θέματα γονιμότητας, συνήθως είναι ήδη εξαντλημένη», ειδικά όταν η κουβέντα φτάνει πια στην επιλογή της εξωσωματικής γονιμοποίησης. 

«Εξαντλημένη ψυχολογικά από τις δικές της προσπάθειες για φυσική σύλληψη αλλά και σωματικά απ’ όλες τις εξετάσεις που της έχουν ζητηθεί για να διαγνωσθεί ο λόγος της υπογονιμότητάς της. Για τον γυναικολόγο η μεγαλύτερη πρόκληση είναι οι προσδοκίες της γυναίκας. Τα στατιστικά δεν είναι υπέρ του γιατρού στο IVF, ειδικά όταν περιπλέκεται η αυξημένη ηλικία ή κάποια παθολογία της γυναίκας. Ο γιατρός πρέπει να διαγνώσει, να θεραπεύσει και να στηρίξει τη γυναίκα σε όλη τη διαδικασία».
Κάτι που δεν συζητάμε συχνά και το θίγει η κ. Ροΐδη είναι οι προσδοκίες των γυναικών τόσο από τους/τις γυναικολόγους όσο και από τον ίδιο τους τον εαυτό. 

«Ένα θετικό αποτέλεσμα μπορεί να μετατρέψει τον/τη γιατρό σε θεό/-ά, ένα αρνητικό σε έναν αποτυχημένο στον τομέα του. Ωστόσο η μεγαλύτερη πρόκληση για τη γυναίκα είναι ο εαυτός της. Να αποδεχτεί τη διαδικασία ως μια ευκαιρία να πετύχει την επιθυμία της και όχι ως αποτυχία δική της ή του συντρόφου της. Οι εξωγενείς ορμόνες θα επιδεινώσουν την κούρασή της και το ταξίδι της εξωσωματικής μόνο στρωμένο με ροδοπέταλα δεν θα είναι. Αξίζει όμως; Κάθε γυναίκα πρέπει να ξέρει τι ισχύει για τον εαυτό της και όταν είναι οπλισμένη και σίγουρη γι’ αυτό, τότε να το τολμήσει».