Λοιμώξεις και «πανανθεκτικά» μικρόβια, παλιοί και νέοι κίνδυνοι απειλούν τη δημόσια υγεία

Αρκετά χρόνια προτού ξεσπάσει η πανδημία του κορωνοϊού, ο ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής Ανδρέας Κωνσταντόπουλος, νυν πρόεδρος της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας, είχε προβλέψει ότι οι επόμενες λοιμώδεις επιδημίες που θα αντιμετώπιζε η Ελλάδα θα ήταν αυτές του κοκίτη και της παρωτίτιδας, δηλαδή της ασθένειας που οι μεγαλύτεροι γνωρίζουμε ως «μαγουλάδες». Η πραγματικότητα δείχνει να τον δικαιώνει, καθώς υπάρχει μια παγκόσμια έξαρση κοκίτη που στη χώρα μας προκάλεσε ήδη τον θάνατο δύο βρεφών.

Μπροστά σε αυτόν τον νέο κίνδυνο, οι επιστήμονες της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων υπογραμμίζουν πως όλες οι έγκυες γυναίκες πρέπει στο τρίτο τρίμηνο της κύησης να κάνουν μία επιπλέον δόση του εμβολίου για τον κοκίτη προκειμένου να προστατέψουν το μωρό τους, μέχρι να μπορέσει αυτό να εμβολιαστεί. Η σύσταση αφορά όλες τις εγκυμονούσες, ανεξάρτητα από το αν οι ίδιες είχαν εμβολιαστεί πλήρως ή ατελώς με το εμβόλιο για κοκίτη, διφθερίτιδα, τέτανο και πολιομυελίτιδα. 

Αυτό το εμβόλιο πρέπει να γίνεται ούτως ή άλλως στους ενηλίκους ανά δεκαετία, γιατί ούτε ο εμβολιασμός ούτε η νόσηση με κοκίτη εξασφαλίζουν ανοσία διαρκείας. Παράλληλα, έχει αναζωπυρωθεί και η πολιομυελίτιδα, προκαλώντας επιδημική έξαρση στη Νέα Υόρκη – έχουν προηγηθεί επιδημίες στη Συρία. Ο Αθανάσιος Μίχος, καθηγητής Παιδιατρικής-Λοιμωξιολογίας του ΕΚΠΑ, εξηγεί ότι ο κοκίτης μπορεί να προκαλέσει στα μωρά, εκτός από έντονο βήχα, ακόμα και άπνοια, που είναι επικίνδυνη.

Αυτού του είδους οι επιδημικές εξάρσεις αντιμετωπίζονται με τη χορήγηση χημειοπροφύλαξης στις επαφές των νοσούντων και τον εμβολιασμό όλων των στενών επαφών.

Αναζωπύρωση καταγράφει πανευρωπαϊκά και η ιλαρά, δίνοντας περισσότερα από 19 κρούσματα εντός των συνόρων. Η ιλαρά δεν είναι καθόλου αθώα λοίμωξη, έχει την ιδιότητα να εξαντλεί τα Τ-λεμφοκύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως εξηγεί ο καθηγητής Παθολογίας-Λοιμωξιολογίας του ΕΚΠΑ από το νοσοκομείο «Αττικόν», Σωτήρης Τσιόδρας, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων. Ο καθηγητής προσθέτει ότι τα άτομα που κολλούν ιλαρά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα για πέντε χρόνια μετά τη νόσηση, με συνέπεια το 30% να παρουσιάζει σοβαρές επιπλοκές, όπως η πνευμονία και η βαριά ωτίτιδα. Όσοι έχουν κάνει μία δόση του εμβολίου ΜΜR (κατά της ερυθράς, της ιλαράς και της παρωτίτιδας) πρέπει να κάνουν άλλη μία αναμνηστική, ενώ όσοι νόσησαν έχουν αποκτήσει ανοσία. 

Στις βακτηριακές λοιμώξεις που επανεμφανίζονται δυναμικά μετά την πανδημία στην κοινότητα, προκαλώντας ανησυχία, περιλαμβάνεται και η μηνιγγίτιδα Β, της οποίας τα απανωτά κρούσματα στα πανεπιστήμια Πατρών και Πελοποννήσου έχουν προκαλέσει πονοκέφαλο στους ειδικούς και φόβο στους γονείς. Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας απέστειλε κλιμάκιο ειδικών στην Αχαΐα προκειμένου να διευκρινιστεί αν υπάρχει κάποιο φοιτητικό στέκι από το οποίο είχαν περάσει όσοι νόσησαν – αυτό είναι κάτι που θα δείξει η ιχνηλάτηση των κρουσμάτων.

Facebook Twitter

Το γεγονός ότι έχει επανεμφανιστεί η μηνιγγίτιδα σε φοιτητικό πληθυσμό δεν είναι πρωτάκουστο. Στις εστίες φοιτητών σημειώνονται επιδημικές εξάρσεις μηνιγγίτιδας κατά καιρούς, με τον καθηγητή Τσιόδρα να θυμίζει παλαιότερες επιδημίες στις ΗΠΑ, στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον και στης Santa Barbara, όπου καταγράφηκαν αρκετοί θάνατοι. Αυτού του είδους οι επιδημικές εξάρσεις αντιμετωπίζονται με τη χορήγηση χημειοπροφύλαξης στις επαφές των νοσούντων και τον εμβολιασμό όλων των στενών επαφών.

Το πρόβλημα της μετάδοσης εντοπίζεται κυρίως σε άτομα χωρίς συμπτώματα: ο μηνιγγιτιδόκοκκος αποικίζει τον φάρυγγά τους, χωρίς να προκαλεί την εκδήλωση της νόσου. Αν όμως αυτοί οι άνθρωποι μοιραστούν το ίδιο ποτήρι, πιουν από το ίδιο μπουκάλι με κάποιο άτομο ή το φιλήσουν, μπορούν να του μεταδώσουν τη βακτηριακή λοίμωξη.

Τα απανωτά κρούσματα μηνιγγίτιδας στον φοιτητόκοσμο έχουν και μια θετική «παρενέργεια», καθώς συνέβαλαν στο να ανοίξει ξανά η συζήτηση στην Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών για το αν και κατά πόσο πρέπει να αποζημιώνεται το εμβόλιο για τη μηνιγγίτιδα Β σε κάποιες ομάδες πληθυσμού. Αν και περισσότερο κινδυνεύουν τα βρέφη και τα νήπια, είναι γεγονός ότι οι νέοι, ειδικά στη διάρκεια των σπουδών τους, είναι εκτεθειμένοι σε μεγαλύτερο κίνδυνο, καθώς έρχονται σε στενή επαφή με άλλα άτομα λόγω του τρόπου ζωής τους. Πάντως, ο καθηγητής Τσιόδρας προειδοποιεί ότι ο υψηλός πυρετός σε συνδυασμό με δυνατό πονοκέφαλο, φωτοφοβία και αυχενική δυσκαμψία (δεν μπορούμε να ακουμπήσουμε το πηγούνι στο στέρνο) αποτελούν προειδοποιητικά συμπτώματα μηνιγγίτιδας, ενώ μερικοί ασθενείς παρουσιάζουν και απώλεια συνείδησης, δηλαδή έχουν σύγχυση και παραισθήσεις.

Πέρα από τις αναδυόμενες μικροβιακές λοιμώξεις, υπάρχει και το μείζον ζήτημα της μικροβιακής αντοχής που καλά κρατεί, τόσο στην κοινότητα όσο και στα νοσοκομεία του ΕΣΥ. Δυστυχώς, η Ελλάδα παραμένει η πρώτη χώρα στην Ευρώπη σε μικροβιακή αντοχή στην κοινότητα. Κάπως καλύτερη είναι η εικόνα στο ΕΣΥ, αλλά, παρότι πέσαμε από την πρώτη θέση στη μικροβιακή αντοχή στα νοσοκομεία στην έκτη θέση της κατάταξης, βάσει της έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης των Λοιμώξεων ECDC, είμαστε ακόμα ψηλά και ως χώρα κατέχουμε το ρεκόρ θανάτων από μικροβιακή αντοχή στα νοσοκομεία.

Facebook Twitter

Το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής είναι πολύ σύνθετο, όπως εξηγεί ο καθηγητής Παθολογικής Φυσιολογίας Λοιμώξεων του ΕΚΠΑ, Νίκος Σύψας, επισημαίνοντας πως κάποια μικρόβια τον τελευταίο καιρό εμφανίζουν αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν «πανανθεκτικότητα». Σε απλή μετάφραση, αυτό σημαίνει ότι αντιστέκονται στην αγωγή με όλα τα γνωστά αντιβιοτικά. Στην εύλογη ερώτηση τι κάνουμε σε περίπτωση που ένας ασθενής τραυματίζεται σε τροχαίο, εισάγεται στο νοσοκομείο και κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του μολύνεται με πανανθεκτικό μικρόβιο, υπάρχουν δύο εναλλακτικές απαντήσεις.

Η πρώτη λύση, σύμφωνα με τον καθηγητή Σύψα, είναι να δώσουμε αγωγή με τα παλιά, φθηνά αντιβιοτικά που ακριβώς επειδή έχουν αποσυρθεί εδώ και χρόνια από τη φαρμακευτική αγορά, καταπολεμούν τα πανανθεκτικά μικρόβια, με την πενικιλίνη να αποτελεί αντιπροσωπευτικό παράδειγμα. Η δεύτερη λύση είναι να φέρουμε κάποια καινοτόμα και πανάκριβα αντιβιοτικά, που είναι δραστικά έναντι των παναθεκτικών μικροβίων. Στην Ελλάδα δεν έχουμε απόθεμα ούτε από τα μεν ούτε από τα δε! Μπορεί περιστασιακά να βρεθεί μια ποσότητα των παλαιών αντιβιοτικών, αλλά για να αντιμετωπιστούν οι ενδονοσοκομειακές πανανθεκτικές λοιμώξεις, η πολιτεία κατά κανόνα τα φέρνει μέσω του ΙΦΕΤ με προσωποποιημένη παραγγελία, όμως αυτή η διαδικασία είναι χρονοβόρα και ο χρόνος μετρά εναντίον των ασθενών.

Ο καθηγητής Σύψας προσθέτει ότι η Ελληνική Εταιρεία Λοιμώξεων και η Εθνική Επιτροπή Λοιμώξεων έχουν καταθέσει πρόταση στο υπουργείο Υγείας να δημιουργήσει η χώρα μας ένα απόθεμα από αντιβιοτικά, ειδικά από τα παλιά, κάτι που είναι εύκολο να γίνει αν η ηγεσία του υπουργείου Υγείας δώσει κίνητρα στις ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες ώστε να ξεκινήσουν την παραγωγή τους σε ειδικό προστατευμένο καθεστώς, δηλαδή εξαιρώντας αυτά τα φάρμακα από τις αυτόματες επιστροφές (clawback).