Θερμή σεζόν στον τουρισμό παρά το «ψαλιδισμένο» εισόδημα των Ευρωπαίων

Σε θέση μάχης για τα μερίδια του τουρισμού στην πρώτη πλήρη χρονιά της κανονικότητας βρίσκονται οι μεγάλες τουριστικές αγορές της Μεσογείου, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, με τις προκρατήσεις λίγο πριν από την έναρξη του καλοκαιριού να παραπέμπουν σε μια θερμή σεζόν για τον κλάδο σε όλους τους δημοφιλείς ευρωπαϊκούς προορισμούς, παρά το ψαλιδισμένο, λόγω πληθωρισμού, εισόδημα των Ευρωπαίων.

Εν μέσω αυξημένου λοιπόν ανταγωνισμού στη μετά COVID-19 περίοδο, από πλευράς του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) επανέρχεται το αίτημα για ενιαίο συντελεστή ΦΠΑ σε τουρισμό – μεταφορές 11%, κάτι που οι τουριστικοί φορείς ανέφεραν και στη συνάντηση που είχαν πριν από το Πάσχα με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, εν όψει της νέας θερινής σεζόν και των προτεραιοτήτων που θα πρέπει να τεθούν.

Το σκεπτικό στηρίζεται στο ότι μια τέτοια κίνηση θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα σε ένα προϊόν της χώρας εξαγώγιμο σε ποσοστό πάνω από 90%, όπως είναι το τουριστικό, το οποίο όμως καταναλώνεται στην Ελλάδα. Και αυτό ενώ ο κλάδος διανύει μια περίοδο αντίρροπων δυνάμεων σε όλη την Ευρώπη: από τη μία πλευρά, τα εισοδήματα των Ευρωπαίων εξακολουθούν να πιέζονται λόγω πληθωρισμού και ακρίβειας, ενώ από την άλλη οι τιμές σε όλη την αλυσίδα του τουρισμού -όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη- έχουν πάρει την ανιούσα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΞΕΕ), σε πάνω από 8 στα 10 (85%) ξενοδοχεία που έχουν υπογράψει συμβόλαια με tour operators για το 2023 οι τιμές είναι αυξημένες κατά μέσο όρο 11,4%.

Από την άλλη πλευρά, η ζήτηση για ταξίδια παραμένει υψηλή σε όλη την Ευρώπη, σε συνέχεια της τάσης που παρατηρήθηκε μετά τους περιορισμούς της πανδημίας. Ακόμη, ο φετινός ήπιος χειμώνας έδωσε ανάσα στις τσέπες των Ευρωπαίων, οι οποίοι τελικά χρειάστηκε να ξοδέψουν λιγότερα του αρχικά αναμενομένου για θέρμανση και επομένως έχουν να ξοδέψουν περισσότερα για τις διακοπές τους. Σε μια προσπάθεια πάντως να αντιμετωπίσουν τις αυξήσεις των τιμών, οι Ευρωπαίοι φέτος προχωρούν σε κρατήσεις για τις καλοκαιρινές τους διακοπές αρκετά νωρίτερα, εκμεταλλευόμενοι τυχόν εκπτώσεις και επιλέγοντας σε μεγάλο ποσοστό περιόδους εκτός της πολύ υψηλής περιόδου, όπως διαπιστώνει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ταξιδίων (ETC).

Ο ΦΠΑ στην Ε.Ε. των «27»

Στο θέμα της φορολογίας που επηρεάζει τη ζήτηση του τουριστικού προϊόντος αναφέρεται και η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) στην τελευταία της έκθεση εστιάζοντας και στη διαπίστωση από την ΕΤC ότι παρατηρείται αυξημένη ζήτηση για προορισμούς όπου ισχύει έκπτωση στον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) των τουριστικών καταλυμάτων. Ως γενικό συμπέρασμα η ΤτΕ εκτιμά ότι η ανάκαμψη του τουριστικού τομέα στη χώρα μας αναμένεται να συνεχιστεί μεν, αλλά με βραδύτερους ρυθμούς, λόγω των πληθωριστικών πιέσεων, της υποτονικής οικονομικής ανάπτυξης και του συνεχιζόμενου πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας. «Το αυξημένο κόστος ζωής αναμένεται να οδηγήσει σε μετατόπιση των προτιμήσεων των ταξιδιωτών υπέρ φθηνότερων προορισμών και πλησιέστερων στον τόπο διαμονής τους», εκτιμάται χαρακτηριστικά.

Σε σχέση με τη φορολογία, η σχετική ανάλυση της ΤτΕ διαχωρίζει τους γενικούς συντελεστές ΦΠΑ αγαθών και υπηρεσιών, καθώς και τους ειδικούς συντελεστές ΦΠΑ που ισχύουν στα καταλύματα παραπέμποντας και στα νούμερα στην υπόλοιπη Ε.Ε. Στην Ε.Ε. των «27», εκτός της Δανίας, οι συντελεστές ΦΠΑ στα καταλύματα είναι χαμηλότεροι σε σύγκριση με όσους ισχύουν για την πλειονότητα των αγαθών και υπηρεσιών. Στην Ελλάδα η διαμονή φορολογείται με συντελεστή 13%, που είναι ο τέταρτος υψηλότερος μεταξύ της Ε.Ε. των «27», έναντι 24% που ισχύει γενικά για τα περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες. Στις περισσότερες ανταγωνίστριες χώρες, ως προς τον τουρισμό, οι συντελεστές στη διαμονή είναι χαμηλότεροι απ’ ό,τι στην Ελλάδα.

Συγκεκριμένα, ο συντελεστής ΦΠΑ σε ξενοδοχεία-καταλύματα είναι 10% στην Ιταλία και την Ισπανία, 9% στην Κύπρο και 6% στην Πορτογαλία. Αντίθετα, στην Κροατία ισχύει φορολογικός συντελεστής 13% στη διαμονή, όπως και στην Ελλάδα, ενώ η φορολογία σε αγαθά και υπηρεσίες γενικά είναι οριακά υψηλότερη απο’ ό,τι στη χώρα μας (25%). Τέλος, στην Τουρκία ο ΦΠΑ σε ξενοδοχεία-καταλύματα ήταν σχεδόν μηδενικός και από 1/1/2023 διαμορφώθηκε σε 2%.

Οι τιμές

Μεταξύ των κυριότερων ανταγωνιστριών της Ελλάδας στη Μεσόγειο, πέραν της Κύπρου που αντιπροσωπεύει μικρά μεγέθη, η Ιταλία φαίνεται ότι έχει συγκρατήσει τις τιμές της σε αντίθεση με την Πορτογαλία. Επίσης, η μεγάλη υποτίμηση της τουρκικής λίρας και ο υψηλός πληθωρισμός στην Τουρκία αποτελούν παράγοντες προσέλκυσης ταξιδιωτών, όπως διαπιστώνει η σχετική ανάλυση της ΤτΕ, ενώ η Ελλάδα φαίνεται να βρίσκεται σε μια μεσαία θέση από πλευράς τιμών. Σε σχετικά ανταγωνιστικά επίπεδα παραμένουν οι τιμές στην εστίαση, οι οποίες στη χώρα μας αυξήθηκαν λιγότερο απ’ ό,τι σε όλες τις ανταγωνίστριές της. Ωστόσο, οι τιμές των εγχώριων καταλυμάτων εμφανίζονται αυξημένες, εξαιτίας αφενός των περιορισμών στην προσφορά, που δεν καλύπτει την αντίστοιχη αυξημένη ζήτηση σε δημοφιλείς περιοχές, αφετέρου της αύξησης νέων επενδύσεων στον κλάδο του τουρισμού με την κατασκευή πολυτελών καταλυμάτων, που ενδεχομένως παρέσυρε ανοδικά τις τιμές, πέραν φυσικά της αύξησης των πρώτων υλών, των πληθωριστικών πιέσεων και της ακρίβειας.

Η νέα σεζόν στη Μεσόγειο

Για τη σεζόν του 2023 οι εκτιμήσεις για τη χώρα μας είναι πολύ αισιόδοξες με βάση τις αεροπορικές συνδέσεις. Ο αριθμός των διαθέσιμων θέσεων στα συστήματα αεροπορικών εταιρειών για τη θερινή σεζόν 2023 είναι 7% μεγαλύτερος από πέρυσι, χρονιά με ιστορικό υψηλό. Επομένως, στο συντηρητικό σενάριο (και χωρίς τις αγορές Ρωσίας – Ουκρανίας) υπάρχουν ισχυρές πιθανότητες να πιαστούν τα έσοδα των 17,6 δισ. ευρώ του 2022, ενώ στο πιο αισιόδοξο, εφόσον ανακάμψει και ο οδικός τουρισμός που παρέμεινε καθηλωμένος πέρυσι, να ξεπεραστούν οι εισπράξεις του 2019 με τα 18,2 δισ. ευρώ.

Το 2023 έχει μπει με το δεξί για τον ελληνικό τουρισμό, όπως επιβεβαιώνουν και τα νούμερα του ταξιδιωτικού ισοζυγίου της ΤτΕ για το α’ -αδύναμο κατά τα άλλα λόγω της υψηλής εποχικότητας του καλοκαιριού- δίμηνο Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου. Με εισπράξεις στα 465 εκατ. ευρώ, υπάρχει αύξηση 5% έναντι της ίδιας περιόδου του 2019 (δεδομένου ότι η περσινή χρονιά είχε ακόμη περιορισμούς στο ξεκίνημά της λόγω της μετάλλαξης Omicron), με 441 εκατ. ευρώ. Ο δε Φεβρουάριος αποδεικνύεται πολύ καλύτερος.

Στο ίδιο μήκος κύματος και με δυνατό ξεκίνημα για το 2023 παραμένει και η Ισπανία, η μεγαλύτερη τουριστική αγορά της Μεσογείου, η οποία μόνο στο α’ τρίμηνο είχε 8,5 εκατομμύρια τουρίστες, μόλις 1,3% χαμηλότερα έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2019, με τις δαπάνες να ξεπερνούν τα προ-πανδημικά επίπεδα, αν ληφθεί υπόψη ότι μόνο για τον Φεβρουάριο οι ξένοι επισκέπτες ξόδεψαν 659 εκατ. ευρώ περισσότερα έναντι του ίδιου μήνα του 2019. Οι θετικές επιδόσεις ήδη από το α’ τρίμηνο προμηνύουν, σύμφωνα με τους φορείς του τουρισμού στη χώρα, νούμερα προ πανδημίας. To 2022 η μεγαλύτερη τουριστική αγορά της Μεσογείου υποδέχτηκε 71,6 εκατομμύρια τουρίστες, λιγότερους κατά 14% έναντι του 2019, με τους Βρετανούς (15,1 εκατομμύρια) να έρχονται πρώτοι και να ακολουθούν οι Γάλλοι (10,1 εκατομμύρια) και οι Γερμανοί (9,76 εκατομμύρια). Οι δαπάνες ανήλθαν σε επίπεδα λίγο πάνω από τα 87 δισ. ευρώ, 5,3% χαμηλότερα έναντι του 2019, με τη δαπάνη ανά ταξίδι να υπολογίζεται στα 1.217 ευρώ, κατά 10,4% υψηλότερα από το 2019.

Στη μικρότερη αγορά της Κύπρου η φετινή σεζόν σηματοδοτεί μεγάλες και πολυτελείς αφίξεις, με σημαντικότερη όλων αυτή του Ιουνίου για το «City of Dreams Mediterranean», το casino-resort και ένα από τα μεγαλύτερα ξενοδοχεία της Ευρώπης. Η κυπριακή αγορά το 2022, έχοντας υποστεί απώλειες λόγω Ρωσίας, ανέκτησε λίγο πάνω από το 80% των αφίξεων και το 90% των εσόδων προ κορωνοϊού. Με βάση πάντως τα πρώτα μηνύματα της φετινής χρονιάς, φαίνεται ότι μπορεί να επιτευχθεί ο πρώτος στόχος για ανάκαμψη στο 100%.

Στην Τουρκία οι τουριστικοί φορείς εκτιμούν ότι θα μπορούσε να επιτευχθεί φέτος ιστορικό υψηλό ρεκόρ εσόδων από τον τουρισμό, ξεπερνώντας τα 55 δισ. δολάρια και θέτοντας ως στόχο ακόμη και τα 60 δισ. δολάρια. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του επικεφαλής της Ενωσης Ξενοδόχων και Φορέων Τουρισμού AKTOB ότι η φετινή χρονιά θα ξεπεράσει όλες τις προηγούμενες σε έσοδα. Πέρυσι τα έσοδα του τουρκικού τουρισμού ανήλθαν σε 46,3 δισ. δολάρια, ενώ προ πανδημίας, το 2019, σε 34,5 δισ. δολάρια. Επισημαίνεται ότι η Τουρκία φιλοδοξεί να λάβει αυξημένο μερίδιο από τους Ρώσους τουρίστες, έχοντας συμφωνήσει με τη Ρωσία την αύξηση του αριθμού των πτήσεων κατά 50% για τη νέα θερινή σεζόν: οι ρωσικές αεροπορικές να έχουν περίπου 750 πτήσεις και αντίστοιχα οι τουρκικές 400 πτήσεις. Πέρυσι ο αριθμός των πτήσεων μεταξύ των δύο αγορών είχε αυξηθεί συνολικά σε εβδομαδιαία βάση σε 750-850.

Αντίστοιχα, μεγαλύτερες επιδόσεις φέτος αναμένει και η Πορτογαλία, η οποία συγκαταλέγεται στις αγορές που ανέκαμψαν πρώτες από τον κορωνοϊό. Το 2022 τα τουριστικά έσοδά της έφτασαν στα 21,1 δισ. ευρώ, με βάση τα στοιχεία της Τράπεζας της Πορτογαλίας (BdP), νούμερο αυξημένο κατά 15,4%, έναντι των 18,3 δισ. ευρώ του 2019.

Σε νέα, ισχυρή ανταγωνίστρια στον τουρισμό αναδεικνύεται η Κροατία, η οποία κατέγραψε τουριστικά έσοδα-ρεκόρ το 2022, στα 13,1 δισ. ευρώ, 24% υψηλότερα σε σύγκριση με το προηγούμενο ρεκόρ του 2019, ενώ ρεκόρ κατέγραψαν και οι αφίξεις, στα 18,9 εκατομμύρια, με την παράκτια χώρα των Δυτικών Βαλκανίων να πλασάρεται ψηλά στους δημοφιλείς προορισμούς και για τη φετινή χρονιά.