Τουρισμός: Οι πριβέ ξεναγήσεις, απάντηση στον υπερτουρισμό

Λένε ότι τα χρήματα δεν μπορούν να σας αγοράσουν την ευτυχία, αλλά στα πιο πολυσύχναστα τουριστικά σημεία της Ευρώπης, μπορούν να προσφέρουν ηρεμία και γαλήνη, αρκεί να βάλετε βαθιά το χέρι στην τσέπη.

Εδώ και μήνες οι πιο δημοφιλείς προορισμοί, υπό την πίεση των κατοίκων λαμβάνουν μέτρα προκειμένου να αποφευχθεί ο υπερτουρισμός: διόδια, ζώνες επισκεπτών και φόροι είναι μερικές μόνο από τις «απαντήσεις» της Ευρώπης στην μαζική επέλαση τουριστών.

Εκτός από αυτά όμως, ορισμένα hot spots παρέχουν τη δυνατότητα μιας ξεχωριστής πριβέ εμπειρίας για όσους είναι διατεθειμένοι να την πληρώσουν.

Στο θέμα αυτό αναφέρεται abc.net.au κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στην Ελλάδα και «στα σχέδια του υπουργείου Πολιτισμού προσφέρει ξεναγήσεις χωρίς κόσμο και ιδιωτικές περιηγήσεις στην Ακρόπολη της Αθήνας για 5.000 ευρώ».

Από 1/4/2024, όσοι λοιπόν δύνανται οικονομικά, μπορούν με 5000 ευρώ να βιώσουν μία ανεπανάληπτη εμπειρία στον Ιερό Βράχο σε ομάδες των 5 ατόμων και έως 4 ομάδες στο δίωρο (07:00-09:00 και 20:00-22:00), με προσφορά ειδικής ξενάγησης και αναμνηστικών δώρων. 

Επίσης, οι ουρές στο Μουσείο του Βατικανού και στην Καπέλα Σιξτίνα στη Ρώμη μπορεί να απλωθούν γύρω από το τετράγωνο, αλλά αν κάποιος επιθυμεί μια ιδιωτική στιγμή με τα αριστουργήματα του Μιχαήλ Άγγελου, θα πρέπει να πληρώσει 730 $.

Ακόμη και το Βρετανικό Μουσείο, το οποίο είναι δωρεάν, προσφέρει επισκέψεις εκτός ωραρίου για 54$.

Αυτοί οι τύποι περιηγήσεων είναι δημοφιλείς «λόγω της ιδιωτικής ζωής, της αποκλειστικότητας και του απορρήτου», αναφέρει στο abc.net.au η Laura Jeffrey, διευθύντρια του πολυτελούς ταξιδιωτικού πράκτορα Passepartout Travel.

«Είναι το να μπορείς να πεις στους φίλους σου: «Το είδαμε χωρίς κανέναν άλλο γύρω»», λέει.

Η πολυτέλεια κερδίζει έδαφος

Η αγορά των πολυτελών ταξιδιών ανθεί και εκτιμάται ότι αξίζει 2,1 τρισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με έκθεση της Grand View Research. Ο κλάδος εκτιμάται ότι θα αυξάνεται με ρυθμό 7,9% κάθε χρόνο από το 2024 έως το 2030, καθώς οι πλούσιοι ταξιδιώτες ξοδεύουν μεγάλα ποσά σε όλο τον κόσμο.

Η καθηγήτρια Μάρκετινγκ και Τουρισμού στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ, Μαρίνα Νοβέλι, λέει ότι δεν είναι σαφές ποιος είναι ο «πρωταρχικός σκοπός» πίσω από την απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να εισαγάγει ιδιωτικές εκδρομές.

«Υπάρχει μια πολύ μεγάλη διαφορά μεταξύ της εφαρμογής πολυτέλειας μόνο για εμπορικό κέρδος και περισσότερων ροών στα ταμεία της κυβέρνησης έναντι της εισαγωγής κάτι που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη της κοινότητας και τον εντοπισμό τρόπων διατήρησης των διαφόρων αξιοθέατων που επισκέπτονται», υπογραμμίζει στο abc.net.au.

Ο υπερπληθυσμός είναι επίσης ένα ζήτημα στον ιστορικό χώρο, με αποτέλεσμα πέρυσι να εφαρμοστεί το ανώτατο όριο 20.000 επισκεπτών την ημέρα.

Η Ακρόπολη έχει επίσης χρονομετρημένη είσοδο, που σημαίνει ότι επιτρέπεται ένας συγκεκριμένος αριθμός ατόμων κάθε ώρα.

«Το κύριο πρόβλημα σε πολλούς από αυτούς τους προορισμούς είναι ότι η φέρουσα ικανότητα έχει εντοπιστεί πιθανώς πριν από 20 ή 30 χρόνια, αλλά τα εμπορικά συμφέροντα σημαίνουν ότι έχουν αγνοηθεί», είπε η Νοβέλι. «Οι επισκέπτες στην Ακρόπολη πρέπει να μειωθούν για να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα η Ακρόπολη».

Η «ελιτίστικη» κίνηση «δημιουργεί χάσμα»

Ο υπερτουρισμός είναι ένα ζήτημα που πλήττει πολλούς κατοίκους στους πιο δημοφιλείς προορισμούς της Ευρώπης και αλλού σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι επιθυμούν να εξισορροπήσουν μια τόσο αναγκαία βιομηχανία με τη διατήρηση των αξιοθέατων, του περιβάλλοντος και του ιστού της τοπικής κοινότητας.

Δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές πραγματοποίησαν πορεία στα Κανάρια Νησιά, στα ανοικτά των ακτών του Μαρόκου, τον περασμένο μήνα, ζητώντας να περιοριστεί προσωρινά ο αριθμός των τουριστών.

Οι κάτοικοι του ελληνικού νησιού της Πάρου έχουν διοργανώσει πολλαπλές συγκεντρώσεις ανησυχώντας ότι η ακτογραμμή τους κατακλύζεται από μη βιώσιμα παραλιακά κλαμπ .

Εν τω μεταξύ, στη Βενετία, Ιταλοί ντόπιοι διαμαρτυρήθηκαν την περασμένη εβδομάδα για ένα νέο τέλος που πρέπει να πληρώσουν οι επισκέπτες για να έχουν πρόσβαση στην πόλη.

Ενώ οι αρχές λένε ότι η πληρωμή των 8 δολαρίων έχει ως στόχο να αραιώσει τα πλήθη κατά μήκος των καναλιών κατά τη διάρκεια της περιόδου αιχμής των διακοπών, οι κάτοικοι υποστήριξαν ότι η πόλη τους μετατράπηκε σε θεματικό πάρκο.

Δυναμικό comeback

Η Ευρώπη είναι η περιοχή με τις περισσότερες επισκέψεις στον κόσμο και τα Ηνωμένα Έθνη αναμένουν ότι ο διεθνής τουρισμός θα επιστρέψει στα προ πανδημίας επίπεδα φέτος.

Αν και έχει αναμφίβολα τονώσει τις οικονομίες και τις θέσεις εργασίας σε όλο τον κόσμο, οι ειδικοί στον τουρισμό λένε ότι πρέπει να επανεξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο μετράμε την επιτυχία στα διεθνή ταξίδια. Η χρέωση πλούσιων επισκεπτών για μια premium εμπειρία δεν είναι επίσης καινούργια, αλλά αυξάνεται. Και αν τα επιπλέον μετρητά καταλήγουν να διατηρούν τις εμπειρίες για τις μελλοντικές γενιές μένει να φανεί.

Το ρητορικό ερώτημα…

Ως εκ τούτου καθώς πλησιάζει η καλοκαιρινή τουριστική περίοδος, τίθεται ένα διαχρονικό ερώτημα: μία πόλη είναι για όσους ζουν εκεί ή «ανήκει» σε  ολόκληρο τον κόσμο;

Όπως θυμίζει το Bloomberg, η Νέα Υόρκη έχει θέσει αυστηρούς περιορισμούς στην Airbnb σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσει την προσφορά διαμερισμάτων για τους κατοίκους της πόλης και όχι για τους τουρίστες. Το Άμστερνταμ λέει στους Βρετανούς «τουρίστες για πάρτι» να μην επισκέπτονται την πόλη, επειδή φοβούνται ότι επιδίδονται σε πολύ ποτό, ναρκωτικά και σεξ. Η Ιαπωνία αυξάνει την τιμή των τρένων bullet για τους τουρίστες κατά 70%. Και η Βενετία χρεώνει στους ημερήσιους ταξιδιώτες κάθε την επίσκεψη.

Και μετά υπάρχει η ανεπίσημη αποθάρρυνση: Οι ιθαγενείς του Μεντεγίν της Κολομβίας, πήγαν πρόσφατα σε μπαρ με πολύ τουρισμό και διαδήλωσαν ενάντια στους θαμώνες. Στην Ισπανία, διαδηλωτές κατά των τουριστών στοχεύουν παραλίες και εστιατόρια.

Η περίπτωση της Σεβίλλης

Η εντυπωσιακή νεομαυριτανική Plaza de España της Σεβίλλης ήταν για σχεδόν έναν αιώνα ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της πόλης, μια περίτεχνη βιτρίνα για την ισπανική αρχιτεκτονική. Αλλά οι αρκετές χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον κόσμο που συνωστίζονται στην πλατεία καθημερινά, με τα πόδια ή με άλογα, ίσως χρειαστεί σύντομα να πληρώσουν για το προνόμιο αυτό, με τα έσοδα από το εισιτήριο εισόδου να διατίθενται για τη συντήρησή του.

«Σχεδιάζουμε να κλείσουμε την Plaza de España και να χρεώσουμε τους τουρίστες για να χρηματοδοτήσουν τη συντήρησή της και να διασφαλίσουν την ασφάλειά της», ανακοίνωσε ο δήμαρχος της Σεβίλλης, José Luis Sanz, στο X την περασμένη εβδομάδα, δημοσιεύοντας ένα βίντεο που δείχνει πλακάκια που λείπουν και κατεστραμμένες προσόψεις.

Ο Sanz κατέστησε σαφές ότι οι ντόπιοι και οι επισκέπτες από την επαρχία της Ανδαλουσίας δεν θα πληρώνουν. Ωστόσο, πολλοί κάτοικοι αντιτάχθηκαν στο πρόγραμμα – αλλά η κριτική τους ήταν κυρίως ότι θα ήταν περίπλοκη η διαχείρισή του και όχι πολύ αποτελεσματική. Πολύ καλύτερα, είπαν πολλοί ντόπιοι, θα ήταν ένας βαρύς τουριστικός φόρος για όλους τους επισκέπτες της Σεβίλλης. «Ο μαζικός τουρισμός», είπε ένας, «καταστρέφει την πόλη μας».

Σύμφωνα με εκτενές αφιέρωμα του Guardian, αυτό είναι ένα ρεφρέν που ακούγεται σε ιστορικές πόλεις σε όλη την Ευρώπη , από την Πράγα μέχρι τη Βαρκελώνη, και από την Αθήνα μέχρι το Άμστερνταμ. Ο μαζικός τουρισμός, που προωθείται από συμβούλια που διψούν για μετρητά από το κραχ του 2008 και τροφοδοτείται από φτηνές πτήσεις και ενοικιάσεις δωματίων μέσω Διαδικτύου, έχει γίνει ένα τέρας.

Μετά την κατακόρυφη πτώση κατά τη διάρκεια της Covid, οι αριθμοί του τουρισμού εκτινάσσονται ξανά στα ύψη και πρόκειται να ξεπεράσουν τα προ-πανδημικά επίπεδα αυτό το καλοκαίρι. Ο αριθμός των αεροπορικών θέσεων χαμηλού κόστους στην Ευρώπη, ο οποίος αυξήθηκε 10% ετησίως από το 2010 και έφτασε τα 500 εκατομμύρια το 2019, θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 800 εκατομμύρια το 2024.

Το Airbnb

Πριν από το lockdown, η Airbnb, η μεγαλύτερη αλλά όχι μοναδική πλατφόρμα για βραχυχρόνιες μισθώσεις, κατέγραψε τριψήφια ανάπτυξη σε ορισμένες ευρωπαϊκές πόλεις. Το τι να κάνουμε για αυτό, ωστόσο, δεν είναι εύκολη ερώτηση. Πρέπει να βρεθούν λεπτές ισορροπίες μεταξύ των τόσο αναγκαίων εσόδων και θέσεων εργασίας που δημιουργούνται από τον τουρισμό, και της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Δηλαδή μεταξύ της διαχείρισης του τουρισμού και της αποθάρρυνσης του.

Μια στρατηγική που μπορεί να υιοθετήσει η Σεβίλλη – 3 εκατομμύρια τουρίστες ετησίως για 700.000 κατοίκους – είναι η χρέωση για τα μεγάλα αξιοθέατα. Από τον Ιανουάριο, οι ξένοι επισκέπτες στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης, η οποία δέχεται περίπου 3,5 εκατομμύρια επισκέψεις ετησίως, πληρώνουν 25 ευρώ για το προνόμιο.

Η Βενετία είναι τόσο κατακλυσμένη από επισκέπτες που έχει εισαγάγει ένα εισιτήριο εισόδου για ολόκληρη την πόλη, που κυμαίνεται από 3 έως 10 ευρώ. Το Παρίσι έχει σχεδόν τριπλασιάσει τους τουριστικούς φόρους του, από – ανάλογα με την περιοχή και τον τύπο καταλύματος – 0,25-5 € σε 0,65-14,95 €.

Άλλες πόλεις βασίζονται σε καλύτερη διαχείριση – η Αθήνα, για παράδειγμα, το περασμένο καλοκαίρι εισήγαγε ένα σύστημα χρονοθυρίδων για επισκέψεις στην Ακρόπολη, ενώ η καλοκαιρινή πρόσβαση στο Calanques της Μασσαλίας ρυθμίζεται πλέον μέσω ενός δωρεάν προγράμματος κρατήσεων. 

Ενημερωτικές εκστρατείες

Ορισμένα μέρη ξεκινούν ενημερωτικές εκστρατείες με στόχο να αναμορφώσουν τις τουριστικές ροές. Η Γαλλία, όπου το 80% των επισκέψεων συγκεντρώνεται στο 20% της χώρας, θα ξεκινήσει αυτή την άνοιξη μια καμπάνια 1 εκατομμυρίου ευρώ προτρέποντας τους εγχώριους και ξένους τουρίστες να ξεφύγουν περισσότερο από την πεπατημένη .

Δημιουργούν επίσης ένα παρατηρητήριο τουρισμού για να μετρήσει με ακρίβεια τις ροές και να εντοπίσει πιθανές υπερφορτώσεις. «Η Γαλλία είναι ο μεγαλύτερος τουριστικός προορισμός στον κόσμο, αλλά έχουμε σοβαρή έλλειψη δεδομένων για να βοηθήσουμε στη διαχείριση του πλήθους», δήλωσε η κυβέρνηση.

Υποσχέσεις

Κάποια μέτρα κατά του τουρισμού, ωστόσο, αποδεικνύονται απλώς φήμες. Το περασμένο καλοκαίρι, είχε γραφτεί ότι η περιτειχισμένη κροατική πόλη Ντουμπρόβνικ, που λέγεται ότι είναι ο προορισμός με τις περισσότερες επισκέψεις στην Ευρώπη, με 36 επισκέπτες ανά κάτοικο, απαγόρευσε τις βαλίτσες με τροχούς.

Ωστόσο, στο πλαίσιο της εκστρατείας Respect the City, που προτρέπει τους επισκέπτες να ντύνονται κατάλληλα στο ιστορικό κέντρο και να αποφύγουν την αναρρίχηση σε μνημεία, ο δήμος ζήτησε απλώς από τους τουρίστες να ανασηκώνουν τις βαλίτσες τους για να μην κάνουν θόρυβο και ενοχλούν τους ντόπιους.

Ολλανδία

Στην πρωτεύουσα της χώρας που επινόησε τον όρο overtoerisme, ο τουρίστας μπορεί να είναι μια βρώμικη λέξη, αλλά το Άμστερνταμ είναι επίσης όλο και πιο απελπισμένο για τα μετρητά των επισκεπτών.

Ένα σχέδιο τον περασμένο Μάρτιο για να αποτρέψει τους νεαρούς Βρετανούς έγινε πρωτοσέλιδο παγκοσμίως. Δεν είναι σαφές τι επιπτώσεις είχε, ωστόσο, καθώς οι νυχτερινοί τουρίστες του Άμστερνταμ πέρυσι έφτασαν τα επίπεδα σχεδόν προ της πανδημίας στα 9 εκατομμύρια – 21% περισσότερο από το 2022.

Επίσης, από την περασμένη άνοιξη υπάρχει απαγόρευση του καπνίσματος κάνναβης σε δημόσιο χώρο στην περιοχή με τα «κόκκινα φανάρια», ενώ τα μπαρ κλείνουν στις 2 π.μ. αντί στις 4. Ωστόσο, μετά από παράπονα, οι γνωστές «βιτρίνες»  των οίκων ανοχής είναι και πάλι ανοιχτά μέχρι τις 6 το πρωί αντί για τις 3 το πρωί.

Το Άμστερνταμ παράλληλα, μείωσε τον αριθμό των αδειοδοτημένων χώρων B&B κατά 30%, ψήφισε το κλείσιμο ενός τερματικού σταθμού κρουαζιέρας στο κέντρο της πόλης και δοκιμάζει σκληρότερα μέτρα αδειοδότησης για την απομάκρυνση των «απατεώνων» τουριστικών επιχειρήσεων.

Επίσης φέτος, ο τουριστικός φόρος αυξήθηκε από 7% σε 12,5% και είναι ο υψηλότερος στην Ευρώπη.

Ισπανία

Σύμφωνα με τον Guardian, η Ισπανία δέχτηκε 85 εκατομμύρια τουρίστες το 2023, σχεδόν 2% περισσότερο από το 2019 πριν από την πανδημία – και σε μια χώρα όπου ο τουρισμός παράγει το 13% του ΑΕΠ, μετά την οικονομική καταστροφή των ετών Covid, οι φωνές που ζητούσαν περιορισμούς έχουν σχεδόν φιμωθεί.

Η επιχείρηση φιλοξενίας, ωστόσο, συνεχίζει να ψέλνει το «μάντρα» της ποιότητας έναντι της ποσότητας. Πέρυσι, περίπου 15 εκατομμύρια άνθρωποι επισκέφθηκαν τις Βαλεαρίδες (πληθυσμός 2 εκατομμύρια), περισσότεροι από τους μισούς Βρετανοί και Γερμανοί, με ένα σημαντικό ποσοστό να προέρχεται από αυτό που η περιφερειακή κυβέρνηση αποκαλεί «τουρισμό υπερβολής», με υπερκατανάλωση αλκοόλ.

Ο νέος νόμος για την πάταξη του αλκοολικού τουρισμού αναμένεται να τεθεί σε ισχύ με την έναρξη της σεζόν το Πάσχα. Σύμφωνα με νόμο του 2020, περιοχές όπως το Magaluf στη Μαγιόρκα και το Sant Antoni στην Ίμπιζα ονομάστηκαν ως προβληματικά σημεία.

Επιβλήθηκαν βαριά πρόστιμα για τις βουτιές από τα μπαλκόνια στις πισίνες και απαγορεύτηκε στα καταστήματα να πουλούν αλκοόλ μετά τις 9.30 μ.μ. Τοπικές επιχειρήσεις αντιμετώπισαν πρόστιμα έως 600.000 ευρώ. 

Ιταλία

Μετά από χρόνια συζήτησης, η Βενετία είναι το πρώτο σημαντικό τουριστικό σημείο στην Ιταλία που εισήγαγε εισιτήριο εισόδου για ημερήσιους ταξιδιώτες. Το μέτρο ξεκίνησε με την έναρξη της περιόδου αιχμής στις 25 Απριλίου.

Τα εισιτήρια μπορούν να κρατηθούν ηλεκτρονικά. Ο χρόνος θα δείξει εάν η πρωτοβουλία αυτή θα λειτουργήσει, αλλά με τον αριθμό των επισκεπτών να έχει επιστρέψει στα προ πανδημίας επίπεδα – κατά μέσο όρο 40.000 ημερήσιοι ταξιδιώτες τις ημέρες αιχμής – και την αιώνια απειλή της εύθραυστης λιμνοθάλασσας να χάσει το καθεστώς κληρονομιάς της από την Unesco, οι αρχές αναγκάστηκαν να δράσουν . Η πόλη είναι επίσης έτοιμη να περιορίσει τις τουριστικές ομάδες σε 25 άτομα από τον Ιούνιο και να απαγορεύσει τη χρήση μεγαφώνων επειδή «δημιουργούν σύγχυση και αναστάτωση», δήλωσε το συμβούλιο της Βενετίας στα τέλη Δεκεμβρίου. 

Η Φλωρεντία υποφέρει εδώ και καιρό από παρόμοια προβλήματα υπερτουρισμού, με αποτέλεσμα το συμβούλιο τον Οκτώβριο του περασμένου έτους να απαγορεύσει τις νέες βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις στο ιστορικό κέντρο από την Airbnb και παρόμοιες πλατφόρμες.

Αλλού στην Ιταλία, οι οδηγοί κατά μήκος της ακτής του Αμάλφι θα πληγούν και πάλι το μέτρο των «μονών-ζυγών» προκειμένου να αποτραπεί το τεράστιο μποτιλιάρισμα κατά μήκος του ελικοειδούς παραλιακού δρόμου μήκους 35 χιλιομέτρων που περιγράφεται ως «εφιάλτης» από τους ντόπιους.