Θαλάσσιος τουρισμός: Πρώτη στις ναυλώσεις yachts η Ελλάδα – Προσπέρασε Γαλλία και Ιταλία

Αν στην Ελλάδα συνηθίζουμε να λέμε «μέγα το της θαλάσσης κράτος», (και) λόγω της αιώνιας παντοκρατορίας του ελληνικού εμπορικού στόλου, το Αιγαίο φαίνεται πως ανοίγει ένα νέο πεδίο δόξας λαμπρό για την οικονομία. Ο λόγος για τον διαρκώς ανερχόμενο παγκοσμίως θαλάσσιο τουρισμό, δηλαδή τις ενοικιάσεις σκαφών αναψυχής, στον οποίο η χώρα μας έχει εξελιχθεί στην απόλυτη υπερδύναμη. Για του λόγου το αληθές, η χώρα μας πάει από ρεκόρ σε ρεκόρ στον συγκεκριμένο κλάδο, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα πολυτελή σκάφη, διατηρώντας την παγκόσμια πρωτιά στις ναυλώσεις γιοτ. Τα στοιχεία δείχνουν ότι, όπως και το 2022, έτσι και το 2023, στον κλάδο των πολυτελών σκαφών αναψυχής, μεγέθους μεγαλύτερου των 20 μέτρων, οι ενοικιάσεις ξεπέρασαν τις 14.000, μοιραζόμενες σχεδόν ισότιμα ανά έτος (7.200 το 2022 και 7.100 το 2023).

Ο πρόεδρος της Ενωσης Πλοιοκτητών Ελληνικών Σκαφών Τουρισμού (ΕΠΕΣΤ) Αντώνης Στελλιάτος από πέρυσι ισχυριζόταν ότι και «το 2023 θα είναι μια χρονιά-ρεκόρ», καθώς η πληρότητα έφτανε στο 100%, και εξηγούσε ότι η χρονιά θα σηματοδοτούσε μια νέα εποχή για τα τουριστικά δεδομένα της χώρας μας με την ανάπτυξη του yachting με ιστιοφόρα και καταμαράν στην Ελλάδα. Οπερ και εγένετο.

Οι αριθμοί λένε πάντα την αλήθεια: ως εκ τούτου, την αλήθεια για την αλματώδη ανάπτυξη του κλάδου του yachting στην Ελλάδα καταδεικνύουν τα στοιχεία της yachtfolio.com, τα οποία επεξεργάστηκε η εταιρεία Riginos με πολυετή πείρα στον κλάδο του yachting. Σύμφωνα με αυτά, το 2022 αποτέλεσε έτος-ρεκόρ για τις ενοικιάσεις πολυτελών σκαφών αναψυχής μεγαλύτερων των 20 μέτρων ξεπερνώντας τον αριθμό των 7.200 ενοικιάσεων τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, ενώ το 2023 η αγορά κινήθηκε στα ίδια υψηλά επίπεδα αγγίζοντας τις 7.100 ενοικιάσεις. Οπως σημειώνει εμφατικά η εταιρεία, αυτές οι επιδόσεις φέρνουν την Ελλάδα στην πρώτη θέση παγκοσμίως στον τομέα αυτό, με ποσοστό 26%. Τα ευχάριστα νέα συνεχίζονται, καθώς, όπως προκύπτει, δεν πρόκειται για κάποια ναυτική φωτοβολίδα, αλλά για το χτίσιμο μιας υπερδύναμης στον κλάδο του yachting – ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα μεγάλα πολυτελή σκάφη.

Μετά την COVID-19

Βάσει των στοιχείων της yachtfolio και της Riginos, οι αριθμοί δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλη αύξηση την τελευταία διετία συγκριτικά με τα προηγούμενα έτη. Συγκεκριμένα, κατά το 2020 οι ενοικιάσεις σε Ελλάδα και Μεσόγειο άγγιξαν τις 2.350, ενώ το 2021 κατέγραψαν σημαντική αύξηση φτάνοντας τις 5.800. Παράλληλα, σε παγκόσμιο επίπεδο η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση των προτιμήσεων στις ναυλώσεις σκαφών, με ποσοστό 26%, και ακολουθούν η Γαλλία και η Ιταλία, με 17% εκάστη. Αυτό έχει και την εξήγησή του. Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, η πανδημία και τα lockdown λειτούργησαν ως trigger για την εκρηκτική ανάπτυξη του yachting στη χώρα μας.

Λόγω της κοινωνικής αποστασιοποίησης που έφερε ο COVID-19, εν μέσω της πανδημίας μεγάλος αριθμός (κυρίως high income) τουριστών-επισκεπτών προτίμησε, αντί να καταλύσει σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, να ενοικιάσει ένα σκάφος αναψυχής (κυρίως με πλήρωμα) και να κάνει διακοπές στα ελληνικά νησιά. Η ιδιωτικότητα, αλλά και κυρίως η ευελιξία που παρέχει η ενοικίαση ενός σκάφους, το οποίο δίνει την ελευθερία να κάνει κανείς διακοπές σε πολλά νησιά και όχι μόνο, απολαμβάνοντας διαρκώς τις ομορφιές της ελληνικής θάλασσας, χωρίς να στερείται την πολυτέλεια που θα απολάμβανε σε ένα ξενοδοχείο, συνιστά ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα του κλάδου που προτιμάται όλο και περισσότερο. Ολη αυτή η ανάπτυξη φέρνει και νέα σκάφη στην αγορά. Με την κίνηση να ζωντανεύει τις δύο προηγούμενες σεζόν, η αυξημένη ζήτηση τόνωσε και τις αγοραπωλησίες, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την εισαγωγή νέων σκαφών στην αγορά.

Αυτά ενέτειναν τον ανταγωνισμό, κάτι που λειτούργησε υπέρ των πελατών, και έχουν φέρει μείωση του μέσου όρου ναύλων που κλείνει ένα σκάφος. Σύμφωνα με τις παραπάνω πηγές, το 2023 υπήρχαν περισσότερα από 2.100 σκάφη προς ενοικίαση σε ολόκληρο τον κόσμο σε σχέση με το 2022 όπου ο αντίστοιχος αριθμός άγγιζε τα 1.950, το 2021 τα 1.800, τo 2020 τα 1.700 και το 2019 τα 1.600.

Από τα παραπάνω σκάφη, στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται περίπου 400 με μήκος έως και 95 μέτρα. H χώρα μας κατέχει την τρίτη θέση σε αριθμό σκαφών στη Μεσόγειο, με την Ιταλία να προηγείται με 450 σκάφη στο ενεργητικό της και τη Γαλλία να ακολουθεί με 430 σκάφη. Στην Ελλάδα τα σκάφη που είναι κατασκευασμένα την τελευταία δεκαετία, δηλαδή από το 2013 κι έπειτα, αποτελούν το 27,5% του συνολικού αριθμού σκαφών, ποσοστό χαμηλότερο σε σχέση με τη Γαλλία που κυμαίνεται στο 46%, την Κροατία που φτάνει στο 43% και την Ιταλία στο 42%. Οι σημαντικότερες αγορές για το 2023 για τη χώρα μας, σύμφωνα με την εταιρεία yachting, ήταν η Γερμανία, η Γαλλία, η Ισπανία και η Αυστραλία, ενώ οι περισσότεροι πελάτες προέρχονταν κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και το Ηνωμένο Βασίλειο. Το γεγονός ότι η χώρα μας διαθέτει 6.000 νησιά, αλλά και το μεγαλύτερο μήκος ακτογραμμής σε ολόκληρη τη Μεσόγειο αποτελεί ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο προσέλκυσης ξένων επισκεπτών.

Duty free καύσιμο

Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας, ο charter consultant της Riginos, Κωνσταντίνος Αγγελόπουλος, αναφέρει: «Η Ελλάδα παραμένει και το 2023 στην κορυφή των προτιμήσεων των ναυλωτών σε ολόκληρη τη Μεσόγειο με μερίδιο που αγγίζει το 31%, ποσοστό αυξημένο κατά 2% από το 2022, ενώ ακολουθούν η Γαλλία με μερίδιο 20% και η Ιταλία με μερίδιο που κυμαίνεται στο 19%. Αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο η Γαλλία όσο και η Ιταλία διαθέτουν μεγαλύτερο και νεότερο αριθμό σκαφών προς ενοικίαση σε σχέση με την Ελλάδα, ωστόσο σημαντικό πλεονέκτημα της χώρας μας έναντι άλλων μεσογειακών χωρών αποτελούν η ύπαρξη χαμηλού ΦΠΑ στις ναυλώσεις καθώς και το duty free καύσιμο που διαθέτουμε».

Το καύσιμο είναι μια άλλη… λεπτομέρεια που λαμβάνουν υπόψη όσοι ενοικιάζουν σκάφη, αφού είναι ένα από τα βασικότερα έξοδα που θα πρέπει να προϋπολογιστεί στις διακοπές με γιοτ. Λόγω της αύξησης που έχει παρατηρηθεί στην τιμή των καυσίμων τα τελευταία χρόνια, πελάτες τόσο από την Ελλάδα όσο και από όλο τον κόσμο έχουν στραφεί στην ενοικίαση σκαφών με χαμηλότερη κατανάλωση, συμπεριλαμβανομένων των καταμαράν και των ιστιοπλοϊκών.

Για το τρέχον έτος, σχολιάζουν οι ίδιες πηγές, παρατηρείται ότι οι κρατήσεις των σκαφών προς το παρόν κινούνται με αργούς ρυθμούς, κάτι που οφείλεται εν μέρει στην εμπόλεμη κατάσταση που διατηρείται στη Μέση Ανατολή και επηρεάζει τους καταναλωτές στη μακροπρόθεσμη οργάνωση των καλοκαιρινών τους διακοπών.

Και τι προσφέρει ο κλάδος στη χώρα – πέρα από τη διαφήμιση και την αυξημένη ροή τουριστών αυξημένου εισοδήματος; Σύμφωνα με τον πλέον πρόσφατο νόμο για το yachting που ψηφίστηκε πέρυσι στη Βουλή, για κάθε ναυλοσύμφωνο που συνάπτουν τα ελληνικά σκάφη αυτό πηγαίνει στην Εφορία, στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΔΑΕ), στο Λιμεναρχείο και το υπουργείο Ναυτιλίας. Ο κλάδος των επαγγελματικών σκαφών προσφέρει στην ελληνική οικονομία το 1,42% του ΑΕΠ, ενώ το 2022 δόθηκαν 30 εκατ. ευρώ στο ΝΑΤ και 10 εκατ. ευρώ στον Εθνικό Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ). Σημειώνεται ότι στον ΕΦΚΑ περιλαμβάνονται τα πληρώματα για τα σκάφη κάτω από 24 μέτρα που δεν χρειάζονται ναυτολόγιο.

Προβλήματα ελλιμενισμού

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει δώσει στη δημοσιότητα η ΕΠΕΣΤ, η ναύλωση ενός καταμαράν αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα ανέρχεται σε 5.000-10.000 ευρώ την εβδομάδα και για ένα ιστιοπλοϊκό από 3.500 έως 4.500 ευρώ την εβδομάδα, τιμές στις οποίες δεν περιλαμβάνεται πλήρωμα ή skipper (πλοηγός σκαφών αναψυχής). Αυτές θεωρούνται και οι τιμές εκκίνησης για την ενοικίαση σκάφους, καθώς όσο μεγαλώνουν το μέγεθος, οι παροχές και φυσικά το πλήρωμα, τόσο αυξάνεται και η τιμή.

H ΕΠΕΣΤ εδώ και καιρό έχει παρατηρήσει ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτή τη στιγμή που αντιμετωπίζουν τα περισσότερα σκάφη που δραστηριοποιούνται στον ελλαδικό χώρο είναι η έλλειψη θέσεων ελλιμενισμού. Ο κ. Στελλιάτος δηλώνει ότι πολλά από τα σκάφη που δεν βρίσκουν θέσεις ελλιμενισμού σε τουριστικά λιμάνια είτε σταθμεύουν σε καρνάγια είτε σε λιμάνια που δεν προσφέρουν υπηρεσίες αντίστοιχες μιας μαρίνας. Πού δένουν, λοιπόν, τα σκάφη; Σύμφωνα με έρευνα της διαΝΕΟσις, οι τουριστικοί λιμένες σε όλη την Ευρώπη προσδιορίζονται σε περίπου 11.000, κάτι που αντιστοιχεί σε περίπου 1,1 εκατομμύριο θέσεις ελλιμενισμού, με τις βόρειες χώρες να έχουν κατά κανόνα περισσότερους αλλά μικρότερους λιμένες από τις νότιες. Το πόσους λιμένες έχει κάθε χώρα, βεβαίως, επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, όπως η μορφολογία και το μήκος της ακτογραμμής της, το αν έχει πλωτά ποτάμια και, βεβαίως, η κουλτούρα του λαού της ως προς τη θαλάσσια αναψυχή. Για παράδειγμα, το 38% των Δανών διαθέτει ένα σκάφος αναψυχής, την ώρα που το αντίστοιχο ποσοστό στη Γαλλία είναι μόλις 5%.

Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, εξαιρουμένης της Ιταλίας, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες οι θέσεις ελλιμενισμού είναι λιγότερες από τα δηλωμένα σκάφη αναψυχής. Στο εύλογο ερώτημα πού ελλιμενίζονται τα υπόλοιπα, η απάντηση είναι ότι τα σκάφη με εξωλέμβιες μηχανές χρησιμοποιούνται μόνο μερικές περιόδους του χρόνου και δεν καταλαμβάνουν θέσεις ελλιμενισμού το υπόλοιπο διάστημα (σταθμεύουν στην ξηρά). Και πάλι, όμως, οι θέσεις ελλιμενισμού που υπάρχουν διαθέσιμες στην Ελλάδα καλύπτουν μόνο το 41,8% του στόλου σκαφών αναψυχής. Απ’ ό,τι φαίνεται, τα υπόλοιπα σκάφη βρίσκουν θέσεις σε εγκαταστάσεις που δεν είναι δηλωμένες ως τουριστικοί λιμένες (πάνω από 40 λιμάνια στην Ελλάδα εξυπηρετούν και σκάφη αναψυχής, έστω και χωρίς να τους προσφέρουν υπηρεσίες αντίστοιχες μιας μαρίνας), είτε στα επονομαζόμενα «ορφανά λιμάνια» που δεν είναι καθόλου καταγεγραμμένα.

Τρίτοι στα mega yachts

Η κατηγορία των mega yachts (σκάφη μήκους άνω των 24 μέτρων) απευθύνονται σε άτομα υψηλού εισοδήματος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας της διαΝΕΟσις, ένα mega yacht μήκους 40-60 μέτρων σημαίνει δαπάνες σχεδόν 100.000 ευρώ την εβδομάδα, ποσό που συμπεριλαμβάνει τη ναύλωση (περίπου τα μισά), τις προμήθειες του σκάφους, τα κόστη του πληρώματος και τις δαπάνες των επιβατών. Πρόκειται για ένα υποσύνολο της αγοράς που όμως αυξάνεται ραγδαία – πλέον υπάρχουν 8.538 mega yachts στον κόσμο, εκ των οποίων τα 350 βρίσκονται στην Ελλάδα.

Η χώρα μας διατηρεί την παράδοση της ναυτικής υπερδύναμης και στα mega yachts, κάτι που επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι διαθέτει έναν από τους μεγαλύτερους στόλους πολύ μεγάλων σκαφών αναψυχής (μήκους άνω των 40 μέτρων) στον κόσμο. Σύμφωνα με σχετική έρευνα, από τα σχεδόν 4.795 τέτοια σκάφη στον κόσμο τα 407 ανήκουν σε πολίτες των ΗΠΑ, που έχουν τα περισσότερα, με τους Ρώσους να ακολουθούν (168) και τους Ελληνες στην τρίτη θέση (107). Τα περισσότερα από αυτά τα σκάφη, αφού δεν χρησιμοποιούνται όλο τον χρόνο, ή δεν είναι τα μοναδικά του στόλου των ιδιοκτητών τους, είθισται συχνά να παραχωρούνται σε εξειδικευμένες εταιρείες οι οποίες τα διαθέτουν προς ναύλωση για συγκεκριμένους μήνες κάθε χρόνο.