Ν. Βασιλάκης (υποψήφιος στις εκλογές του ΤΕΕ): Πράσινη μετάβαση χωρίς χαλκό και κρίσιμες πρώτες ύλες κυνηγώντας την ουρά μας

Το ερώτημα που κυριαρχεί αυτές τις ημέρες στις Επιχειρήσεις και τις Δημόσιες Αρχές που ασχολούνται με την επίτευξη της Πράσινης Μετάβασης της Κοινωνίας και την εγκαθίδρυση της Κυκλικής Οικονομίας στην καθημερινότητα της Κοινωνίας είναι αν  ”Θα επηρεαστεί η επιχείρηματικότητα από την επικείμενη κρίση χαλκού;”

Σήμερα, τα οικονομικά νέα για μια απόπειρα εξαγοράς μιας από τις κορυφαίες εταιρείες εξόρυξης στον κόσμο ρίχνουν φως στη στρατηγική σημασία του χαλκού.

Η έλλειψη χαλκού έχει ήδη αυξήσει τις τιμές spot κατά σχεδόν 20% από τα τέλη Φεβρουαρίου 2024 σε σχεδόν 10.000 δολάρια ανά τόνο και σχεδόν διπλασιάζεται σε τέσσερα χρόνια. Διάφοροι αναλυτές προβλέπουν ότι η τιμή θα ξεπεράσει τα 15.000 δολάρια το 2025.

Η παγκόσμια ζήτηση χαλκού θα ξεπεράσει την προσφορά κατά 20% έως 30% το 2030, ανάλογα με το πόσο επιθετικά υιοθετείται η ανανεώσιμη ενέργεια, σύμφωνα με την ανάλυση γνωστής Αμερικάνικης Εταιρείας παροχής συμβουλών.

Δεν διαφαίνεται να υπάρχει αρκετή νέα ικανότητα εξόρυξης στο χώρο της εξόρυξης και επεξεργασίας χαλκού (και κρίσιμων Α Υλών) για να καλύψει την αυξανόμενη ζήτηση. Στην πραγματικότητα, πολλά μεγάλα έργα εξόρυξης σε χώρες με σημαντικά αποθέματα χαλκού έχουν σταματήσει.

Ένα εξίσου σημαντικό θέμα το οποίο επηρεάζει άμεσα την Πράσινη μετάβαση και τους στόχους για μηδενικό ανθρακικό αποτύπωμα είναι και οι έλλειψη Κρίσιμων Α Υλών, στον Δυτικό Κόσμο, σε σχέση με την επάρκεια σε Ασιατικές και Αφρικανικές Χώρες.

Αλλά ας μείνουμε στο βασικό υλικό/μέταλλο, το Χαλκό.

Ο χαλκός, με την υψηλή αγωγιμότητα και την αντοχή του στη διάβρωση, είναι ένα κρίσιμο υλικό για την παραγωγή όλων των υλικών για την Πράσινη Μετάβαση, από ηλεκτρικά οχήματα και ηλιακούς συλλέκτες έως ηλεκτρικά καλώδια.

Μια σοβαρή έλλειψη χαλκού δεν θα επηρεάσει μόνο τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια. Θα είχε επίσης σοβαρές επιπτώσεις για μια σειρά από βιομηχανίες υλικών και επεξεργασίας.

Το μέταλλο είναι ένα σημαντικό συστατικό στον ορείχαλκο, τον ανοξείδωτο χάλυβα, τα κράματα τιτανίου και πολλά άλλα υλικά απαραίτητα για βιομηχανίες που κυμαίνονται από τις κατασκευές έως τα βαρέα μηχανήματα και τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Η αντιμετώπιση της έλλειψης χαλκού θα απαιτήσει δράση στους ακόλουθους τομείς:

Αυξημένη Παραγωγή. 

Αυτό που πραγματικά χρειάζεται είναι νέα ορυχεία χαλκού. Χρειάζονται όμως 10 έως 14 χρόνια για να τεθούν στο δίκτυο εκμετάλευσης τα ορυχεία  και τα μεγάλα αποθέματα συγκεντρώνονται σε λίγες χώρες όπου τα ρυθμιστικά και πολιτικά εμπόδια έχουν επιβραδύνει τα νέα έργα. Πολλές εταιρείες εξόρυξης, που εξακολουθούν να ταλαιπωρούνται από κακές επενδύσεις κατά τον προηγούμενο κύκλο στις αρχές της δεκαετίας του 2000, έχουν διστάσει να αναλάβουν μεγάλες κεφαλαιακές δεσμεύσεις.

Οι εταιρείες εξόρυξης και άλλοι ενδιαφερόμενοι θα μπορούσαν να μετριάσουν τους κινδύνους συγκεντρώνοντας τα κεφάλαια μέσω κοινοπραξιών  και κατανέμοντας τα ρίσκα τους σε διάφορες επιχειρήσεις εξόρυξης. Οι εταιρείες εξόρυξης θα μπορούσαν επίσης να αναπτύξουν ψηφιακά αναλυτικά στοιχεία για να εξερευνήσουν πιο αποτελεσματικά τον χαλκό και να τον εξάγουν από σχηματισμούς βράχων με διαφορετικές χημικές ιδιότητες.

Κυκλικότητα. 

Πολύ χαλκός εξακολουθεί να βρίσκεται σε χωματερές, όπως σε παλιούς υπολογιστές, οχήματα και καλωδιώσεις από κατεδαφισμένα κτίρια. Συχνά, ο χαλκός αναμιγνύεται με άλλα απορριπτόμενα υλικά. Απαιτούνται μεγαλύτερες επενδύσεις για την ανάκτηση ηλεκτρονικών απορριμμάτων και την επεξεργασία υλικών αρκετά καλά, ώστε ο χαλκός να μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί. Η κυκλικότητα δεν επαρκεί για να καλύψει το κενό προσφοράς. Μπορεί όμως να συνεισφέρει ουσιαστικά βραχυπρόθεσμα.

Υποκατάσταση. 

Όταν προέκυψαν παρόμοιες πιέσεις προσφοράς και κόστους για το αλουμίνιο πριν από αρκετές δεκαετίες, οι εταιρείες βρήκαν τρόπους να υποκαταστήσουν άλλα υλικά. Ως αποτέλεσμα, η ετήσια αύξηση της ζήτησης για αλουμίνιο ήταν σχετικά σταθερή. Το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί και με τον χαλκό. «Κάποια στιγμή, θα υπάρξει ένα οικονομικό κίνητρο για τον σχεδιασμό χαλκού από πολλά προϊόντα»

Το αλουμίνιο μπορεί να αντικαταστήσει τον χαλκό σε καλώδια μετάδοσης υψηλής τάσης, για παράδειγμα, και πολλές εταιρείες αναπτύσσουν μπαταρίες ιόντων λιθίου με χημικές ουσίες που δεν απαιτούν χαλκό. Ορισμένα υλικά με βάση τον άνθρακα, όπως ο γραφίτης/γραφένιο-2D υλικά, έχουν επίσης αγώγιμες ιδιότητες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για νέες εφαρμογές. Οι πρωτοβουλίες Έρευνας και Ανάπτυξης σε αυτούς τους τομείς θα πρέπει να επιταχυνθούν.

Εν κατακλείδει, θα πρέπει επίσης να υπάρξουν επενδύσεις στην καινοτομία για την ανάπτυξη προϊόντων που απαιτούν λιγότερο χαλκό και κράματα. Μπορούν να αναπτύξουν υλικά ελαφρύτερου βάρους, για παράδειγμα, και να επενδύσουν περισσότερο σε τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, όπως η πυρηνική ενέργεια που απαιτούν λιγότερα κρίσιμα ορυκτά από τα ηλιακά και τα αιολικά συστήματα.

Παράλληλα με όλα αυτά , επηρεάζεται η νέα τάση για παραγωγή Πράσινου Μπλε, και Ροζ Υδρογόνου, το καύσιμο που θα οδηγήσει στο net zero και την απανθρακοποίηση της Κοινωνίας. Για αυτό προς το παρόν φαίνεται να επιλέγονται e-fuels Μεθανόλης και Αμμωνίας για την Ναυτιλία, την Βιομηχανία να μένει στο LNG και το Βιοαέριο-Βιομεθάνιο, και η εξάρτηση της Οικονομίας από τον Ορυκτό πλούτο των παραγώγων του Πετρελαίου να παραμένει, κλοτσώντας τους Στόχους των Αρχών του Δυτικού Κόσμου για μετάβαση όλο και πιο μακριά.

Επαρκεί εν τέλη η Ενέργεια που παράγουμε για την ανάπτυξη που προσδοκάμε;