Απορίες για μία φαραωνική μεταρρύθμιση στον χώρο της Δικαιοσύνης

Ας δούμε πρώτα τα δεδομένα (όπως περιγράφονται από το υπουργείο Δικαιοσύνης στην αιτιολογική έκθεση – «ανάλυση συνεπειών ρύθμισης») του υπό δημόσια διαβούλευση νομοσχεδίου.

Η Ελλάδα κατατάσσεται στην εκατοστή τεσσαρακοστή έκτη (146η) θέση διεθνώς στην ταχύτητα απονομής δικαιοσύνης. Συγκεκριμένα, σήμερα, απαιτούνται περίπου χίλιες τετρακόσιες (1.400) ημέρες για να εκδοθεί τελεσίδικη απόφαση, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κατά μέσο όρο, λιγότερες από πεντακόσιες (500) ημέρες

Στα ειρηνοδικεία υπηρετούν σήμερα εννιακόσιοι δεκαέξι (916) ειρηνοδίκες, οι οποίοι, παρότι αποτελούν σχεδόν το ήμισυ των δικαστών του πρώτου βαθμού, και συγκεκριμένα το σαράντα τέσσερα τοις εκατό (44%) αυτών, δικάζουν μόνο το είκοσι τοις εκατό (20%) της δικαστικής ύλης των αστικών υποθέσεων πρώτου βαθμού στο σύνολο της επικράτειας. Το υπόλοιπο ογδόντα τοις εκατό (80%) της ύλης εκδικάζεται στα πρωτοδικεία, στα οποία σήμερα υπηρετούν περίπου χίλιοι εκατό (1.100) δικαστές (πρωτοδίκες και πρόεδροι πρωτοδικών).

Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, ο μέσος όρος του χρόνου έκδοσης απόφασης ειρηνοδικείου στην Ελλάδα είναι τριακόσιες πενήντα τέσσερις (354) ημέρες, με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να είναι διακόσιες τριάντα επτά (237) ημέρες. Όσον αφορά τα πρωτοδικεία, ο μέσος όρος του χρόνου έκδοσης απόφασης στην Ελλάδα ανέρχεται στις πεντακόσιες είκοσι πέντε (525) ημέρες, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι διακόσιες πενήντα (250) ημέρες.

Από αυτά τα δεδομένα -σύμφωνα πάντα με το υπουργείο Δικαιοσύνης- συνάγεται το συμπέρασμα, ότι «οι ειρηνοδίκες στην Ελλάδα εκδίδουν αποφάσεις με πιο αργό ρυθμό σε σύγκριση με τους συναδέλφους τους πρωτοδίκες, αν και δικάζουν μόνο πολιτικές υποθέσεις με οικονομικό αντικείμενο έως είκοσι χιλιάδες (20.000) ευρώ. Επομένως, ο όγκος εργασίας τους και η φύση των υποθέσεων που δικάζουν δεν δικαιολογούν την αντίστοιχη καθυστέρηση στην έκδοση αποφάσεων. Επιπλέον, το κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό κάθε απόφασης που εκδίδει ένας ειρηνοδίκης ανέρχεται κατά μέσο όρο στα επτακόσια εξήντα (760) ευρώ, ενώ το κόστος κάθε απόφασης που εκδίδει ένας πρωτοδίκης ανέρχεται μόλις σε τριακόσια ογδόντα (380) ευρώ».

Για άλλη μία φορά, όμως, ενώ θα συμφωνήσουμε στη διάγνωση του προβλήματος θα διαφωνήσουμε στην επιλεχθείσα θεραπεία. Η κυβερνητική πρωτοβουλία -από τη στιγμή μάλιστα που δεν αμφισβητούνται τα ανωτέρω δεδομένα- δημιουργεί τις ακόλουθες απορίες:

1. Πόσο σώφρων είναι ειρηνοδίκες δίχως σχετική γνώση και εμπειρία -και δίχως ικανό χρόνο κατάρτισης- να κληθούν να δικάσουν: α) σημαντικές ποινικές υποθέσεις, β) σύνθετες αστικές και εμπορικές υποθέσεις; Δεν αρκούσε μία αύξηση της καθ’ ύλην αρμοδιότητας εάν θεωρεί η κυβέρνηση -βάσει των ανωτέρω στοιχείων- ότι οι αποφάσεις που χειρίζονται σήμερα είναι λίγες; Κάποιοι Ειρηνοδίκες διακρίνονται για την ευρυμάθεια και την αντιληπτική τους ικανότητα. Μπορεί, όμως, η πολιτεία να εγγυηθεί ότι αυτό ισχύει και για τους 916; Και ερωτήθηκαν εάν θέλουν και μπορούν -λ.χ. μετά από 30 χρόνια υπηρεσίας που έχουν αποκλειστική τριβή σε απλές αστικές υποθέσεις- να δικάζουν ποινικά αδικήματα;

2. Γίνεται αντιληπτό πόσο κοστοβόρα θα είναι αυτή η αλλαγή τόσο για το κράτος όσο και για τους πολίτες; Γραμματείς, διάδικοι, αστυνομικοί και δικηγόροι θα πρέπει να μετακινούνται σε περιφερειακές περιοχές (περιφερειακά πρωτοδικεία) για να δικάζουν υποθέσεις αρμοδιότητας Μονομελούς Πλημμελειοδικείου (σημειωτέον ότι η πλειοψηφία των πλημμελημάτων εφεξής θα δικάζεται από το Μονομελές). Για ποιο λόγο;

3. Κατά πόσον συνάδει με το σκοπό της επιτάχυνσης της απονομής της Δικαιοσύνης η «ειδική υλική αρμοδιότητα των περιφερειακών εδρών»; Η επιλογή αυτή θα οδηγήσει στην απόσυρση ποινικών υποθέσεων και στον εκ νέου προσδιορισμό τους! Για ποιο λόγο;

4. Έχει η πολιτεία πλήρη επίγνωση των υφιστάμενων υποδομών; Είναι δυνατόν κάποια Ειρηνοδικεία να μετατραπούν σε Περιφερειακά Πρωτοδικεία όταν σήμερα δεν πληρούν καμία προϋπόθεση ως χώροι συγκέντρωσης κοινού; (μη τήρηση υγειονομικών, πυροσβεστικών, πολεοδομικών κ.λπ. διατάξεων). Είναι απλά επικίνδυνοι χώροι για όσους εισέρχονται εντός αυτών!

5. Γίνεται αντιληπτό ότι οι αποφάσεις θα καθυστερούν ακόμη περισσότερο να τελεσιδικήσουν; Θα υπάρξει απόλυτο μπλοκάρισμα των Εφετείων της χώρας, καθόσον το σύνολο των υποθέσεων θα μεταβιβάζονται -κατ’ έφεση- σ’ αυτά, ενώ μέχρι σήμερα ο δεύτερος βαθμός επιμερίζονταν μεταξύ Πρωτοδικείων (εφέσεις κατά αποφάσεων Ειρηνοδικείων) και Εφετείων (εφέσεις κατά αποφάσεων Πρωτοδικείων). Αλήθεια, έτσι, αντιλαμβανόμαστε την επιτάχυνση;